Post 9/11-roman

Een groot lezerspubliek heeft Jonathan Dee (New York City, 1962) in Nederland nog niet. Van Dee’s zeven romans is De kiezers (The Locals) de derde in vertaling. Jonathan Dee’s belangrijkste thema lijkt de moderne Amerikaanse samenleving te zijn; hij is een chroniqueur in dezelfde zin als Jonathan Franzen, Michael Chabon en Ethan Canin. Zijn proza is elegant, verzorgd en ook wel beschaafd. Dee portretteert vooral de intellectuele, rijke bovenlaag, maar dat niet alleen: in De kiezers laat Dee de rijken en de opportunisten botsen met de gewone plattelanders. De kiezers begint op 12 september 2001, Manhattan, New York:

Broadway was bevroren, als een screenshot. Geen mens op straat.

Aannemer Mark Firth is vergeefs vanuit Howland, Massachusetts naar New York getreind voor een afspraak met een advocaat. Terug in de veilige haven van het slaperige stadje wordt Mark ingehaald als een overlever van de terroristische aanval. Via Mark Firth en zijn familie schildert Dee het leven in een dorp net na 9/11. Mark houdt zijn werk en zijn relatie met zijn vrouw maar moeilijke gaande; zus Candace, onderdirecteur van de plaatselijke basisschool, komt maar niet aan de man; en broer Gerry, een gefrustreerde lokale makelaar, wordt ontslagen als bekend wordt dat hij met de receptioniste de liefde bedrijft in te koop staande huizen. Ongelukkige huwelijken, financiële zorgen, overspel, geroddel in het dorpscafé: welkom in small town America. En dan is daar nog de blijvende terreurdreiging en de voorspelbare reactie daarop: bombardeer ze plat.

Dat verandert als multimiljonair en Wall Street-habitué Phillip Hadi met zijn vrouw New York ontvlucht, wegens te gevaarlijk, en neerstrijkt in Howland. Hij laat Mark Wirth zijn huis verbouwen en geeft hem de tip zich op het vastgoed te storten. Als burgemeester Marty ‘(Of Eerste Raadslid, zoals ze dat hier in New England noemden)’ plots overlijdt, is de enige kandidaat voor Eerste Raadslid miljonair Hadi. Hadi verwerft de sympathie als burgemeester als hij zo’n beetje alle kosten voor zijn rekening neemt, zoals bijvoorbeeld de onroerend-goedbelasting. Maar de economische crisis slaat ook in Howland hard toe: leegstaande huizen en failliete bedrijven – en dat allemaal de schuld van de aanslag op de Twin Towers, het keerpunt in de hoogconjunctuur. Maar het wordt nog gekker als Philip Hadi uit eigen zakken de faillissementen afkoopt, waardoor hij een soort van god over de mensen wordt. Door zijn acties ontregelt Hadi de dorpelingen zo dat ze elkaar gaan wantrouwen en bevechten. De spanningen lopen op. Dit proces beschrijft Dee op subtiele en geestige wijze. Hij hanteert daarbij – bijzonder – het meervoudig personaal vertellersperspectief, want laat zijn personages vertellen, denken, doen om dan van personage naar personage te hoppen, waardoor de vertelstem telkens overspringt naar de ander. Dit werkt goed in de roman; geeft het vaart, snelheid.

Uiteindelijk trekt Philip Hadi zich terug, verhuist uit Howland, de bevolking perplex en apathisch achterlatend. Howland was voor hem een speeltje, een experiment.

Niemand vond het erg dat er een einde aan dat jaar kwam, en voor ze het in de gaten hadden was ook het volgende jaar voorbij. Howland zakte weg in een soort indolentie. De mensen raakten gewend aan soberheid, op elk niveau; ze wisten niet beter meer. Zonder er echt met z’n allen aan te werken bereikten ze een kil evenwicht.

De kiezers is een actuele roman; een satirische state-of-the-nation-roman. Zo staan we er dus voor, met aan de ene kant de Mark Zuckerbergs en Elon Musks, en aan de andere kant – heel ver weg – de gewone mensen. En deze ongelijkheid zal nog meer toenemen en nog groteskere vormen aannemen, zo laat Jonathan Dee ons in De kiezers zien.

Wiebren Rijkeboer

Jonathan Dee – De kiezers. Vertaald door Mariella Duindam en Aleid van Eekelen-Benders. Nieuw Amsterdam, Amsterdam. 350 blz. € 24,99.