Hout om van te houden

Eén aspect van recenseren waar zelden aandacht voor kan worden vrijgemaakt is wat een boek na verloop van tijd met de lezer doet. In de snelheid van de actualiteit worden strips besproken die op dat moment verschijnen en in sommige gevallen meteen daarna worden vergeten. Het kan ook anders. Pinokkio van het duo Chauvel en McBurnie is zo’n zeldzaam album dat steeds weer blijft opduiken in mijn herinnering. Ik las het twee maanden geleden en sindsdien heb ik het nog een paar keer doorgebladerd, vooral vanwege de veerkracht van het kleine houten ventje dat het niet gemakkelijk heeft. Vertederend.

David Chauvel bewerkte het oorspronkelijke verhaal uit 1883 van Carlo Collodi, de geestelijk vader van Pinokkio. Hij bleef daarbij heel dicht op het origineel en daardoor ontstaat iets grappigs: hele generaties zijn opgegroeid met de Pinokkio van Disney, een verhaal waarin het houten jongetje veel onverschrokkener is. De Pinokkio van Chauvel – en Collodi – is zijig en vooral simpel van ziel. Logisch ook, hij is van hout, maar toch. Ook Gepetto oogt niet als de vriendelijke oude man uit de Disneyfilm. Het is allemaal wat minder zoet.

Wat wel vergelijkbaar is (gebleven) is het moralistische toontje van het verhaal. Pinokkio is de ongehoorzame stouterik die steeds opnieuw de fout in gaat. Op tijd thuis zijn, hoor, en dan toch meegaan naar het bos. Netjes naar school, dan alsnog spijbelen. Pinokkio leert het nooit. Vanwege de herhaling van zetten en de toonzetting heeft het verhaal iets weg van Sjakie en de Chocoladefabriek: wie niet gehoorzaamt zal zijn billen branden. En dat terwijl Pinokkio zo graag een braaf jongetje wil zijn, met goede cijfers op school. Waren er maar niet zoveel verleidingen…

Wat goed uitpakt is dat het album leest als een toneelstuk. Dat ligt vooral aan de tekst, die van de grote gebaren is. Ook de vierde wand wordt regelmatig aangewend: dan spreekt Pinokkio de lezer rechtstreeks aan. Geestig en praktisch om de theatrale taal te duiden.

Het expressieve tekenwerk van de Australiër McBurnie draagt het verhaal; zijn zwierige lijnvoering en kleurgebruik maken dat het oogt als ‘de echte’ Pinokkio, vooral omdat het zo ver van Disney’s versie af staat. In 2009 verscheen al een vrijwel tekstloze en veel modernere Pinokkio van de hand van Winschluss; een vrije bewerking, die van de houten pop een grimmiger personage maakte, maar die grafische roman week op veel niveaus van het werk van Collodi af. McBurnies Pinokkio pretendeert veel meer het origineel te zijn.

Geslaagd? Jazeker. Deze ‘nieuwe’ Pinokkio is als figuurtje authentieker en daarmee wat onbeholpener: zijn zwakte is een zwakte, de wreedheden tegen hem worden niet op tijd verijdeld, zijn geen opstapje naar een levensles voor de kleine jongen. Pinokkio is onnozel en goedgelovig, en wordt daarvoor gestraft. Maar steeds krabbelt hij weer op, een beetje gelouterder. Die Pinokkio, dat guitige gastje, blijft je een behoorlijke tijd bij.

Stefan Nieuwenhuis

David Chauvel & Tim McBurnie – Pinokkio. Silvester. 80 blz., hardcover. € 19,95.