Dezelfde pudding met een andere saus

De roman De 100-jarige man die terugkwam om de wereld te redden begint met een potsierlijk voorwoord waarin Jonasson verklaart waarom hij heeft besloten een vervolg te schrijven op de enorme bestseller De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween. Het komt erop neer dat hij eeuweling Allan Karlsson nodig had om dit actuele verhaal te vertellen. De echte reden is natuurlijk dat zijn derde roman aanzienlijk minder succesvol was dan de eerste twee en dat het in commercieel opzicht daarom interessant is terug te grijpen op zijn debuut. Daar is niets mis mee en het pakt bovendien alleraardigst uit.

In het debuut bleek de Zweedse volstrekt apolitieke Karlsson zowat iedere beroemde wereldleider uit de twintigste eeuw toevallig te hebben ontmoet, steevast met onbedoelde, belangrijke gevolgen voor het verloop van de geschiedenis. Inmiddels heeft hij 101 kaarsjes uitgeblazen, maar er is weinig tijd om achter de geraniums te gaan zitten. Ditmaal ontkomt hij samen met zijn goede vriend, de aspergekweker Julius, in een luchtballon aan schuldeisers op Bali. Die luchtballon stort vervolgens neer in de zee, maar gelukkig komt er dan hulp uit onverwachte hoek. Van alle schepen die het tweetal hadden kunnen redden, wordt uitgerekend op dít schip uranium vervoerd naar Noord-Korea. Vanzelfsprekend zijn Kim Jong-un en zijn kernwapenspecialisten enorm onder de indruk van Karlssons werkervaring, al zien ze hem om onduidelijke reden aan voor een Zwitsers staatsburger. Toevallig is de Zweedse VN-gezant ook nog in Noord-Korea, waar ze tot haar verbazing ontdekt dat een andere Zweed (Karlsson dus) als kernwapenspecialist aan de slag is voor de communistische staat. Het vervolg laat zich moeilijk samenvatten, maar één en ander leidt er onder meer toe dat Karlsson president Trump ontmoet (en hem maar een chagrijnige vent vindt), een geheel nieuwe carrière krijgt in Zweden en zich in een levensgevaarlijke situatie bevindt met een Afrikaanse heksenverbrander.

Het begin is een beetje rommelig. De alwetende Jonasson schakelt vaak en snel heen en weer tussen de belevenissen van zijn 101-jarige hoofdpersoon en inkijkjes in de gedachtewereld van leiders als Trump, Poetin en Kim Jong-un. Dat pakt niet altijd even gelukkig uit. Meer dan eens vroeg deze lezer zich af waar het hoofdpersonage was gebleven. Lastig daarbij is dat het onduidelijk bleef wát Jonassons boodschap is. Het sterke aan zijn eersteling was dat hij geschiedkundige gebeurtenissen in een grappige, soms verontrustend geloofwaardige context plaatste. Het bood daarmee een venster op de geschiedenis van de twintigste eeuw. In dit boek beschrijft hij gebeurtenissen waarvan de impact op de langere termijn begrijpelijkerwijs onduidelijk is. Daarbij gedragen sommige politieke leiders zich ‘in het echt’ al als zodanige parodieën dat hun literaire alter ego’s weinig verrassend zijn. Hoewel het allemaal heus amusant is, kan het amper verrassend worden genoemd. Jonasson bevestigt slechts bestaande beelden, hoe vermakelijk ook.

Het verhaal wordt pas écht leuk als Karlsson terugkeert in Scandinavië en door een toevallige ontmoeting betrokken raakt bij een onderneming in grafkisten. Een van de leukste passages in de roman is als een door Karlsson en zijn vrienden na een mislukte seance voor dood achtergelaten pensionhoudster boos de politie belt. Door een verkeerde bestelling krijgt hij grote problemen met een neonazi die vervolgens alles op alle zet om de 101-jarige man, Julius en hun vriendin te vermoorden. Dat gegeven is natuurlijk een herhaling van de plot van Jonasson’ debuut, maar het is allemaal zo geestig gedaan dat je het hem meteen vergeeft dat hij doodleuk dezelfde pudding met een andere saus serveert. De pudding smaakt er immers niet minder lekker om.

Dit is natuurlijk geen hoogstaande literatuur. Het verhaal barst bijvoorbeeld uit zijn voegen van de herhalingen en de stijl is soms ronduit slordig. Maar Jonasson neemt zo’n unieke positie in dat hij daarmee wegkomt. Tenslotte zal het heel wat mensen heel wat leesplezier opleveren. En wie dan toch per se (politieke) diepgang wil zoeken kan bovendien van alles projecteren op de krankzinnige aaneenschakeling van gebeurtenissen. Dat is mooi meegenomen, want dan zijn die mensen ook weer blij. Over een jaar of acht wil ik best lezen wat Allan na zijn 102e verjaardag zoal uitspookt. Graag niet eerder. Het moet wel leuk blijven.

Lucas Zandberg

Jonas Jonasson – De 100-jarige man die terugkwam om de wereld te redden. Vertaald door Corry van Bree. Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen, 384 blz. € 19,99.