Eindelijk de brok in de keel

Op een dag neemt de vijftienjarige Luisa Arambol de bus en dommelt onderweg in slaap. Als ze uitstapt, weet ze niet waar ze is. Logisch, Luisa is zonder het te weten bijna twintig jaar later terechtgekomen in Parijs, waar ze dan zelf woont. Met dit opmerkelijke tijdreisgegeven begint voor de lezer tegelijkertijd het verhaal van een vroege dertiger die zich tegenover een goede vriend op een terrasje beklaagt over haar leven: dat van haar weinig inspirerende werk, haar kleine appartement en de reeks stukgelopen relaties. Deze dertiger heet ook Luisa. Haar jonge versie ondervindt intussen problemen met haar Franse franken en wordt bovendien raar aangekeken omdat ze geen mobiele telefoon heeft. Ze wordt opgevangen door Sasha, die de overbuurvrouw van Luisa blijkt te zijn.

Via Sasha ontmoeten beide Luisa’s elkaar en wordt ze duidelijk dat er iets vreemds aan de hand is. Tot zover is het jezelf-ontmoeten-in-de-toekomst-idee vrij klassiek uitgewerkt, maar waar het in veel gevallen een feelgoodverhaal oplevert, gebeurt dat hier niet: als de Luisa’s eenmaal hebben geaccepteerd in welke situatie ze zich bevinden, worden ze minder toegeeflijk naar elkaar. De oude vindt de jonge naïef, omgekeerd wil de jonge niet zo worden als de oude. En dan komen de lesbische gevoelens van de jonge Luisa ter sprake; gevoelens die de dertiger heeft geparkeerd, verdrongen en genegeerd. Gaandeweg ontdekken we de oorzaken: voor homoseksualiteit is niet werkelijk plaats geweest in de traditionele opvoeding van Luisa. Het gemis om te kunnen zijn wie ze wil zijn, staat ineens tussen beiden. Zal deze ontmoeting een oplossing brengen?

Het verhaal ontwikkelt zich daarna razendknap, met flashbacks en invoelende gesprekken. Daarbij bedient Maurel zich van prachtige symboliek: als Luisa op een dag naar haar werk gaat, doet ze werktuigelijk haar voordeur op slot, waarmee ze haar jongere zelf binnensluit. De scène die daarop volgt is heerlijk in beeld gebracht. De tiener weet de aandacht van buurvrouw Sasha te trekken en samen praten ze over het leven en uiteindelijk ook over hun gevoelens. Dat gaat noodgedwongen met een gesloten deur ertussen: ze leunen er aan weerskanten tegen en praten vrijuit. Omdat Sasha ook op vrouwen valt, hoopt Luisa vooral dat ze elkaar ‘in de toekomst’ nog zullen kennen.

Naarmate het verhaal vordert, groeien de twee Luisa’s dichter naar elkaar toe. Ze gaan zelfs op elkaar lijken, wat komisch in beeld wordt gebracht: de oudere versie krijgt weer puistjes en de jongere merkt dat haar borsten in één nacht zijn gegroeid. Het is de geestige opmaat naar een intens conflict over een lunchafspraak met ‘hun’ moeder. Dat slotakkoord balt alle frustraties samen, al maakt de woede die beide Luisa’s voelen plaats voor mededogen. De omhelzing die volgt verenigt de twee voorgoed: gedane zaken nemen geen keer, maar de toekomst van Luisa lijkt ineens een stuk voorspoediger.

Het gesprek met de moeder is er één van bevrijding en afscheid tegelijk. Eindelijk kiest Luisa voor zichzelf. De lezer, die alles van heel dichtbij heeft beleefd, kan niet anders dan haar geluk en ongemak even intens meevoelen. Dat is de kracht van het verhaal, dat ver van clichés blijft en vooral niet voor antwoorden kiest. De Franse stripauteur Carole Maurel schreef Luisa: Now and Then duidelijk niet om een oplossing te bieden: het is niet het anekdotische dat telt, maar het gevoel.

De twee namen op het omslag wekken het idee dat Maurel en Tamaki de auteurs zijn, maar het zit anders: de graphic novel werd in het Frans geschreven en getekend door Maurel en in een later stadium aangepast door scenariste Mariko Tamaki, die haar sporen verdiende als auteur van Skim en het fraaie This Old Summer. De aanpassingen die zij deed bestonden uit het herschrijven van dialogen voor de Amerikaanse markt. Het is een niet eerder vertoond kunststukje, dat ook nog eens prominent op het omslag wordt vermeld. Of het nodig was, is aan anderen: het verhaal zoals het nu in het Engels verscheen, is in ieder geval perfect van tempo, souplesse en intensiteit. Ere wie ere toekomt.

Luisa: Now and Then is de mooiste graphic novel van het jaar. Los van het verhaal, dat aangrijpend wordt verteld met levensechte personages, is de mise-en-scène zo precies op maat en worden twijfels, frustraties en boosheid zo ingenieus in beeld gebracht, dat je mag hopen dat veel – heel veel – jonge mensen deze graphic novel zullen lezen. Deze titel hoort in canon van lhbt-strips thuis, en eigenlijk in de kast van iedere stripliefhebber.

Stefan Nieuwenhuis

Carole Maurel & Mariko Tamaki – Luisa: Now and Then. Humanoids. 272 blz. € 29.95.