Weekendje Amsterdam

Voor een Nederlander – en zeker voor een Amsterdammer – is het opmerkelijk dat een buitenlandse schrijver iets vertrouwds Nederlands, Amsterdam dus, als zijn decor gebruikt. Dat is wat de bejaarde Noord-Ierse schrijver Bernard MacLaverty (Belfast, 1942) namelijk doet in zijn, als ik het goed heb, vijfde roman Midwinter Break. In die roman is Gerry en Stella Gilmore een stel op leeftijd uit Schotland, en als je weet dat zij een traumatische IRA-ervaring hebben gehad in hun thuisland Noord-Ierland en ook dat in werkelijkheid de auteur MacLaverty van Noord-Ierland naar Schotland verhuisde, dan realiseer je je dat we een sterk autobiografische roman te pakken hebben. Het kan bijna niet anders dan dat de schrijver MacLaverty en zijn eega een shortstay-vakantie in het Sodom van het vrije Westen hebben beleefd, en dat dat de inspiratie vormde voor deze kleine, maar venijnige roman. Ik kan het niet helpen dat die gedachte zich tijdens het lezen van Midwinter break steevast aan mij opdrong.

Gerry heeft het niet makkelijk, worstelt met zijn stille alcoholverslaving – het stille, stiekeme steeds maar weer bijschenken van zijn glas zijn steevast pijnlijke scenes – terwijl Stella voorhoudt dat niet in de gaten te hebben en anderszins haar devotie najaagt, zonder ook maar op enige manier met Gerry rekening te houden. Zonder dat Gerry en Stella dat aanvankelijk beseffen – maar de lezer beslist wel – liggen zij op ramkoers. Stella is namelijk klaar met haar leven met Gerry en zoekt in Amsterdam de afzondering van de Begijnen; Gerry is de goedmoedige sukkel aan wie alles langsheen gaat en dan een nieuwe borrel inschenkt. In Amsterdam bekennen zij kleur:

‘Wij geloven andere dingen.’ Ze keek nog altijd naar het tafellaken.
‘Dat hebben we aldoor geweten.’
‘Maar nu zijn de dingen veranderd. Ik zwalk maar wat rond voor mijn gevoel. Ik wil iets doen met de tijd die me rest. Iets anders dan toekijken hoe jij drinkt.’
‘Kom ik ergens in jouw storyboard voor?’
‘Niet echt.’

MacLaverty loodst de lezer briljant langs de verraderlijke ondiepten van het huwelijkse leven. Af en toe komt de liefdevolle zachtheid van een levenslang huwelijksleven naar boven, naar de oppervlakte, maar de desinteresse in elkaars leven is, zo wordt in deze stedentrip duidelijk, boven alles manifest. Pijnlijk mooi beschrijft MacLaverty de ontrafeling ervan – tegen de achtergrond van de fraaie grachten, de mooie bruggetjes en de karakteristieke gevels. Het is – Amsterdam dus – het perfecte decor voor een huwelijksepiloog: het zit er simpelweg op. Dat is ook wat Gerry en Stella zich uiteindelijk realiseren. Aan Bernard MacLaverty is het vervolgens om hier de conclusies aan te verbinden die hij geraden acht. Welke die ook zijn: ze zijn prachtig geformuleerd, meedogend gebracht en ingebed in een meesterlijke compositie.

Wiebren Rijkeboer

Bernard MacLaverty – Midwinter Break. Vertaald door Janine van der Kooij. Cactus, Kampen. 272 blz. € 19,95.