Op 18 december 2001 overleed Hans Warren, tachtig jaar oud. Twee dagen eerder maakte hij zijn laatste aantekeningen voor zijn geheim dagboek. ‘M’n ellende is onvoorstelbaar,’ schrijft hij om tien voor negen ’s avonds. ‘M. is vanavond weer lief en zorgzaam. Hij wordt agressief, gemeen en vals wanneer we in de klem zitten met alles wat we doen.’

M. is Mario Molegraaf die drieëntwintig jaar met de Zeeuwse dichter/schrijver/criticus samenwoonde.

De vooruitgeschoven uitgave van Geheim dagboek 2001 (in de reeks nog lang niet aan de beurt) besluit met enkele aantekeningen van Mario Molegraaf rond de dood van zijn geliefde. Met diezelfde aantekeningen begint nu zijn eigen boek met herinneringen. ‘Ik heb óók deze laatste dagen te vaak m’n irritatie laten blijken,’ schrijft hij op 18 december schuldbewust. Hans Warren leeft dan nog.

In zijn dagboeken is Hans Warren soms schrijnend openhartig: ‘De diepste liefdesverklaring om een uur of zeven, de diepste verwensingen en de grootste schande zojuist toen ik me weer eens helemaal ondergescheten had en het niet kon verbergen.’ De liefde heeft er zwaar onder te lijden. Warren schrijft over vreselijke ruzies en scheldpartijen, hij voelt zich door Molegraaf vernederd en beledigd, wordt gestompt en in Rotterdam bijna zonder geld en papieren uit de auto gegooid.

Niet leuk om te lezen allemaal, zeker niet als je zelf die M. bent. 

‘Wat is het gruwelijkste aan het dagboek over 2001?’ vraagt Molegraaf in het titelstuk van Het wekkertje van 23:34 (het wekkertje ging elke avond om vier over half twaalf af om het einde van de werkdag aan te geven). Hij geeft zelf het antwoord: ‘De ontdekking dat je uiteindelijk alleen bent, helemaal alleen, geen twee-eenheid, maar twee mensen met hun eigen egoïstische belangen.’

‘Was ik maar beter, aardiger, zachter voor hem geweest. En vooral: was ik maar gebleven, die laatste nacht,’ jammert Mario Molegraaf. In dezelfde journaalaantekening (Molegraaf noemt zijn dagboek ‘journaal’) betreurt hij het dat het er niet meer van gekomen is met Hans Warren te trouwen: ‘Het had op de akten zo mooi gestaan. Op de akten waarop Mabel en de kinderen prominent figureren. In zekere zin gaat hij zonder mij de geschiedenis in.’

Schuilt hierin misschien de verborgen drijfveer van Molegraaf? Schrijft hij uit zelfrechtvaardiging? Wil hij zijn plek naast Hans Warren veilig stellen? Bitter noteert hij: ‘Toen ik opmerkte 23 jaar Hans’ vriend te zijn geweest, reageerde ze fel: ‘Ik ben 45 jaar zijn dochter.’’

Bitter is Molegraaf ook over Gerrit Komrij die vlak voordat Hans Warren overleed een vernietigend stukje over hem schreef. ‘Ongetwijfeld ingegeven door wraakzucht vanwege de bespreking van zijn roman De klopgeest,’ veronderstelt Warren op 13 december. Eerder al verbaast hij zich erover dat een voortreffelijk dichter als Komrij zo’n opvallend onopvallende romanschrijver is. Sinds 1969 waren Warren en Komrij bevriend. Mario Molegraaf suggereert dat de aanval van Komrij de dood van Warren heeft versneld.

‘Hans en ik wisten dat er een wraakzuchtige wolf schuilde in de man die zich verbeeldt een smetteloos schaap te zijn,’ merkt Molegraaf op in het stuk ‘Van binnen enkel schimmel’, een bijna totale afrekening met Komrij.

Het wekkertje van 23:34 is een merkwaardig boek, half ego-document half monument voor de gestorvene. Mario Molegraaf beschrijft uitvoerig hoe het hem na de dood van zijn geliefde, met wie hij niet alleen het bed deelde maar ook boeken maakte, is vergaan. Zo maakt hij de lezer deelgenoot van de nieuwe liefde die in zijn leven kwam. Iris. ‘Mijn bestaan als homo: was dat een eenmalige voorstelling? Een rol om bij hem te kunnen zijn?’ Iris zegt: ‘Hans zou het vast fijn vinden als hij zag wat jij allemaal voor hem doet.’ Waarop Molegraaf zich afvraagt: ‘Maar interesseerde hij zich ook voor mij?’ Pijnlijk is zijn verslag van het zich losscheuren van de dichter. Dat uitgerekend op Warrens tweede sterfdag de computer crasht, kan haast geen toeval zijn.

‘Boosaardig’ noemt Molegraaf zich in zijn hoedanigheid van rapporteur voor het eetblad Lekker. Die boosaardigheid speelt hem ook in dit boek parten. Boos is Mario Molegraaf op zichzelf, op de kinderen van Hans Warren, op boekenbaas Mai Spijkers, op Gerrit Komrij en op Hans Warren. Toch legt hij heel liefdevol een aantal van diens gedichten uit en verbindt ze met zijn mooiste herinneringen. 

Frank van Dijl

Mario Molegraaf – Het wekkertje van 23:34. Balans.

Deze recensie heeft eerder in het Algemeen Dagblad van 29 januari 2005 gestaan.