In memoriam uitgeverij Vantilt

VPRO Boeken stopte, literair festival Zomerzinnen stopte (al hoop ik nog op een revival), literair tijdschrift Extaze stopte (al komt er een digitale variant) en aan dit akelige rijtje kunnen we sinds deze week toevoegen: uitgeverij Vantilt stopt. Het is lastig om bij dit rijtje dat je makkelijk kunt uitbreiden met andere literaire tijdschriften, websites, boekhandels, prijzen en uitgeverijen optimistisch te blijven over de toekomst van het boekenvak waarbij de koek de komende jaren vooral verdeeld zal worden tussen uitgeverijen die BN’ers en social media-nono’s kunnen verleiden tot het schrijven van een boek, al dan niet met behulp van een ghostwriter.

Dat een kwaliteitsuitgever als Vantilt het financieel niet redt, tekent de teloorgang van het betere boek. Voor de Neerlandistiek is het te hopen dat ook andere uitgevers het aandurven om een biografie van Gerrit Paape op de markt te brengen, een boek over intertekstualiteit, herdrukken van Paul van Ostaijen of het prachtige werk van Eric de Kuyper. Je likt je vingers af als je alleen al dat deel van de fondslijst van Vantilt ziet. Daarbij heeft Vantilt nooit beknibbeld op de vormgeving. Of Marc Beerens, die nu uitgever geschiedenis is geworden bij Boom, de auteurs en projecten mee kan nemen is maar zeer de vraag. Het is altijd een persoon die het verschil maakt, ook binnen uitgeverijen. De zaak gaat misschien op de fles, maar Beerens laat een erfenis na waar je trots op mag blijven.

Het is waarschijnlijk vloeken in de kerk, maar ik denk dat bijzondere boeken bij zelfstandige uitgeverijen nauwelijks meer gefinancierd kunnen worden uit de bestsellers uit de rest van het fonds (als je tegelijk de kwaliteit wilt bewaren en niet een boek wilt uitgeven over afslanktips of in het drijfzand van de literaire thriller wilt wegzakken) en dat je naar andere manieren van financiering moet. Auteurs zullen zelf fondsen mee moeten nemen; ze zullen genoegen moeten nemen met een lager royaltypercentage dan in de standaardcontracten gebruikelijk is en soms zullen ze boeken zelf moeten co-financieren. De prachtige en noodzakelijke boeken van Els Kloek – 1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis en 1001 vrouwen in de 20ste eeuw – kwamen al tot stand dankzij een uitgebreide crowdfundingsactie. We hoeven er ons niet voor te schamen dat we op deze manier kwaliteit kunnen blijven brengen.

Het kost moeite om de beëindiging van Vantilt niet te zien als een onderdeel van iets veel groters dat verloren gaat. De enigen die dat tij kunnen keren zijn lezers en kopers.

Coen Peppelenbos