Er gebeurt al genoeg

De bundel Morgen als de zon schijnt bevat een keur aan korte en minder korte verhalen van de reizende cynicus Bob den Uyl. Hij beziet de wereld nuchter, heeft lak aan regels en worstelt met zijn eigen tekortkomingen. De tragiek van het reizen zit hem in de kleine dingen die grote gevolgen kunnen hebben. Een trapper die kapot is en geen enkele fietsenmaker in de buurt die hem kan maken. Dit overkwam Den Uyl op een van zijn tochten door Duitsland. Laverend tussen gewenste beleefdheidsvormen en zijn eigen manier van omgang probeert hij de enige fietsenmaker aan de rand van de stad die de trapper zou kunnen maken te vermurwen het snel te doen. Dat gaat natuurlijk niet, de beste man wil het wel doen, maar niet op zijn vrije ochtend. ’s Middags mag Bob terugkomen.

Vaak gaat het over het toeval dat hem overkomt wanneer hij op zoek is naar iets specifieks en juist iets anders vindt. Doordat hij in het donker met de fiets een middeleeuwse slotgracht inrijdt en pas de volgende ochtend met een haak de fiets uit het water kan halen, komt er op de oever een serie mitrailleurkogels uit de Tweede Wereldoorlog aan de oppervlakte te liggen. Terwijl hij juist zocht naar dergelijke kogels uit de Eerste Wereldoorlog. Hij noemt dit de Wet van Den Uyl.

Een gedegen formulering van deze wet zou ik aan anderen willen overlaten (misschien is er zelfs een wiskundige formule voor te vinden), maar in zijn essentie komt de wet erop neer dat je niet vindt wat je zoekt, maar alleen dat wat je niet zoekt. Vele bewijzen voor mijn wet kan ik aanvoeren, voor zover dat nodig mocht zijn.

Het titelverhaal gaat niet over een ondernomen reis, maar over het beëindigen van een relatie. Riet en Bob zijn te verschillend, maar hoe maakt hij het haar duidelijk dat het wat hem betreft niet meer gaat en vooral ook niet meer hoeft. Als hij tegen zijn zin met haar mee naar het strand gaat, lukt het hem niet een geschikt moment te vinden om het te zeggen. Zeker niet als ze heimelijk in de duinen de liefde bedrijven. Op het hoogtepunt denkt hij toch van haar te houden, maar daarna ebt dat gevoel al snel weer weg. Het wordt steeds lastiger en tegelijkertijd nijpender. De uiteindelijke uitbarsting en het schuldgevoel erna beschrijft hij rauw en zonder omwegen.

In een ander verhaal waarschuwt hij de lezer:

In dit verhaal gebeurt niets. Inderdaad, eindelijk een verhaal waarin niets gebeurt. Dank u. Jarenlang ben ik gebukt gegaan onder de heersende mening dat er in een verhaal, vertelling of verslag iets wezenlijks dient te gebeuren. Op niet nader te omschrijven wijze is me geopenbaard dat dit een misvatting is. Er gebeurt al genoeg. Dus eigenlijk ook weer niets.

De verhalen in deze bundel zijn pretentieloos en eerlijk en daarom zo herkenbaar. Ze gaan over boeken, over drank, eten, schrijvers en natuurlijk over zijn onfortuinlijke reizen. Bob den Uyl neemt het leven zoals het is en verwacht er weinig van. En dan gebeurt er inderdaad genoeg. Zoals wanneer hij een hond naar een adres in Frankrijk moet brengen en in de trein aan de conducteur netjes een treinkaartje laat zien voor de hond. Alleen is de hond er niet. De man wil geen kaartje knippen als er geen hond is. Bob den Uyl wil de hond niet zoeken, die ligt vast ergens in de coupé onder een bank te slapen. Maar de conducteur houdt voet bij stuk: nu hij het kaartje heeft, moet ook de hond getoond worden. Hier laat de schrijver zien dat de absurditeit overal tevoorschijn kan komen. Als je maar standvastig blijft en je niet neerlegt bij de grote gemene deler in het leven.

Cabaretier Johan Goossens koos de verhalen voor deze bundel. Terecht merkt hij in zijn inleiding op dat het vreemd is dat er een reisboekenprijs naar Bob den Uyl vernoemd is. ‘Hij kán helemaal niet reizen. Hij pakt voortdurend de verkeerde trein, de verkeerde afslag en het nemen van een bus eindig steevast op het rangeerterrein.’

Namen we maar wat vaker de verkeerde afslag of de verkeerde trein, dan gebeurt er nog eens iets onverwachts.

Arjen van Meijgaard

Bob den Uyl – Morgen als de zon schijnt. De keuze van Johan Goossens. Thomas Rap, Amsterdam. 332 blz. € 19,99.