Een dóórlopend concert

De Vlaming Norbert De Beule is behalve dichter en performer ook leraar Nederlands en godsdienst. Gedurende enige tijd was hij ook dee-jay. En hoewel hij die laatste functies al jaren niet meer uitoefent, kruipt het bloed toch waar het niet gaan kan. De ondertitel van zijn jongste bundel Vigor anorexia is niet voor niets Een misboek. Op de ambiguïteit daarvan kom ik nog terug.

Het ‘misboek’ bevat daadwerkelijk verwijzingen naar onderdelen van de Rooms-Katholieke eredienst, zoals ‘Glorie’, ‘Kyrië, ‘Eerste’ en ‘Tweede lezing’ en ‘Lam Gods’. Maar ook de literatuur, middels talloze schrijvers die de revue passeren, en de muziek komen ruimschoots aan bod, niet zelden in één gedicht:

Zelfportret als Franciscus van Assisi

Grote Tsjilp groet ’s morgens de dingen
Shanghai World Financial Center
strooit met beursberichten
vanaf de hoogste verdieping
schreeuwt iemand
in een megafoon:
Leef in armoe oe oe e
Kleed jezelf in jute
ute ute
Ik gooi met stenen naar de hemel
vijfpunters, molotovcocktails
Half vijf ’s morgens in oktober
Grote Tsjilp fluit de St. Louis Blues
ontdoet zich van zijn verenpak:
kobalt, onyx en smaragd
sneeuw was nooit zo verblindend
wit, wit, wit
Grote Tsjilp groet ’s morgens
de dingen
tot niets meer rest
van rijm en ongerijmde

dooi vogeltje voor de poes.

De bundel bevat meer van zulke ‘zelfportretten’. Net als bij schilders, denk aan Rembrandts zelfportretten als Zeuxis of als Paulus, die toch in de eerste en laatste plaats de schilder weergeven en niet de verbeelde, zien we in de zelfportretten van De Beule vooral de dichter terug. De blues en de reminiscenties aan bijvoorbeeld Van Ostaijen en Hanlo hebben immers meer met de 21 ste-eeuwse dichter te maken dan met de dertiende-eeuwse asceet.
Doorheen de bundel komen we zelfportretten tegen van bekende wereldburgers als Paus Benedictus, Jamie Oliver en Joey Ramone, maar ook als de fictionele held Sherlock Holmes en zelfs als een sardientje op een bord of een oude Volkswagen. Dat laatste eindigt met de mooie (en inmiddels vaak geciteerde) vaststelling ‘een parkeerbon is het ultieme bewijs / van aan- en afwezigheid tegelijk’.

Maar Vigor anorexia heeft meer te bieden, veel meer. En dat is meteen ook een probleem voor een lezer die zoekt naar eenheid en overzicht. De bundel is een grabbelton vol mooie teksten, erudiete verwijzingen, speelse opmaak, grappige vondsten en dolle poëzie. De Beule trekt alle registers open en dat kan er op een gegeven moment weleens een te veel zijn. Grappig zijn bijvoorbeeld de Facebook-achtige commentaren onder sommige gedichten.

William Shakespeare Het gedonder tussen man en vrouw moet ophouden na veertien regels.
Chrétien Breukers Bedoel je één sonnet en dan bliksemsnel uit bed?
Paul Engelbeen vindt dit leuk

Een flink aantal gedichten is opgedragen aan andere schrijvers. Het zijn vooral bekende (Maurice Gilliams, Dimitri Verhulst, Gerard Walschap, Felix Timmermans, Richard Minne) en minder bekende (Filip de Pillecyn, die net als De Beule van Hamme blijkt te komen) Vlamingen, al zit er hier en daar ook een verdwaalde Nederlander tussen, zoals Anneke Brassinga en Charlotte Mutsaers. De Beule weet in die teksten de toon van de genoemde schrijver aardig te vatten, zoals in het lange prozagedicht ‘voor Louis Paul Boon’, waaruit het volgende fragment:

En Norbert Albert Margareta beweert dat ge zo geen boeken meer verkoopt, dat ge er wat leugens moet bij doen, moet zoeken naar een Nieuwe Vorm: ge moet bij al die letters wat spermatozoïden sproeien, wat schoenblinksel smeren om het antraciet van die antieke letters op te poetsen. Van S naar X, van X naar Y-sprong. Alles is al geschreven, dus moet ge het oude verpakken in iets dat naar voortplanting ruikt, of opnieuw doen blinken als negerzweet in gutsend maanlicht. Een geil boek als glijmiddel voor de ziel. Dat leest beter. En die ziel zakt dan naar beneden, gaat dan gloeien tussen heiligbeen en scrotum. Gaat dan een verbond aan waarbij duivels en engelen in één en dezelfde onderbroek pissen. Gibberproza, preut en glijspraak.

Zoals gezegd, het is te veel. Vigor anorexia is dan ook geen bundel om eens een avond rustig mee bij de haard te gaan zitten. Het is, de ondertitel indachtig, een misboek, een boek dat niet aan een behoudende leesverwachting voldoet. Het is eerder een doorlopend concert waar je af en toe eens binnenloopt, om even later in de foyer weer op adem te komen bij een rustgevend glas Belgisch bier en met een paar goede vrienden. Want er valt na elk bezoek wel een flinke boom op te zetten. Je kunt dan bewonderend citeren of lachend de schouders ophalen. En terwijl in de grote zaal de voorstelling voortgaat, kan de overdonderde lezer zich optrekken aan de allerlaatste Facebook-achtige gedachte uit de bundel:

David Hume Je moet de wereld niet menselijker maken dan hij is.

Jan de Jong

Norbert De Beule – Vigor anorexia. Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen. 106 blz. € 21,99.