Hidde en zijn geheime insectenlaboratorium

Hidde en zijn broer Jeppe verkeren op voet van oorlog met elkaar. Inzet is de geheime kelder waar Hidde, bijgenaamd Spinder, al drie jaar insecten verzamelt, kweekt en kruist. Jeppe wil de kelder opeens gebruiken om te oefenen met zijn band. Hij heeft plaats nodig voor zijn drumstel en eist dat zijn broertje zijn insectenlaboratorium ontruimt. Hidde is in paniek, want zonder zijn insecten is hij ‘niet meer dan een leeggelopen ballon’. Hij dreigt het geheim te onthullen dat hij en Jeppe al drie jaar met zich meetorsen. Dat voornemen veroorzaakt grote woede bij de oudere broer die een strijd op leven en dood met Hidde aangaat.

Spinder van Simon van der Geest is geschreven in dagboekvorm. Hidde doet een maand lang verslag van de broederoorlog, zijn leven als jonge entomoloog, zijn liefde voor Lieke en zijn ontluikende vriendschap met zijn nieuwe buurjongen Bor. Hidde, die Spinder wordt genoemd omdat hij eens een spin en een vlinder probeerde te kruisen, wat faliekant mislukte, leeft en ademt insecten. Hij vereenzelvigt zichzelf zo met zijn grote passie dat hij zichzelf heel vaak vergelijkt met een insect en de werkelijkheid met facetogen bekijkt.

Toen ik net op de stoel stond, fantaseerde ik dat ik een spin was. Ik stelde me voor dat ik met vier benen op de stoel stond. En dat er twee extra armen uit mijn lijf groeiden, onder mijn oksels. Met vier armen leunde ik tegen de muur zodat ik snel naar het rooster kon duiken als ik een vlo voorbij zag springen.

Hiddes identificatie met insecten gaat heel ver. Als hij insecten gaat vangen op het Landje bezoekt hij het graf van zijn overleden broer Ward, de oudste van de drie zoons, op het nabij gelegen kerkhof. Op het Landje vindt Hidde ‘veldkrekels, sabelsprinkhanen, duizendpoten, miljoenpoten, en ook een zompsprinkhaan. En mijn doodgravertjes natuurlijk.’ Zestien van deze aaskevers vindt Spinder. Hij stelt zich voor dat de doodgravers in Wards kist zijn geweest en dat hij met de insecten ook zijn broer mee naar huis neemt.

Als dat zo is, hebben ze een piepklein stukje van Ward in zich. Dan heb ik een bak hier in mijn kelder staan met 16 mini-Wardjes.

Jeppes en Hiddes moeder is veel weg. Hidde legt dat zo uit aan Lieke, de klasgenote op wie hij verliefd is:

Ik vertelde haar dat mam een zware baan heeft en altijd pas ’s avonds laat thuiskomt. En dat ik dat niet erg vind. Insecten moeten alles zonder moeder doen, al vanaf dat ze een paar dagen oud zijn.

Maar er is meer aan de hand. De moeder is ook afwezig als ze wel thuis is. Dan is ze onzichtbaar, schrijft Hidde in zijn dagboek. Ze doet wel boodschappen en ze kookt maaltijden die ze in de koelkast zet zodat haar zonen ze kunnen opwarmen, maar als Hidde samen met haar wil eten, schrikt ze en stuurt ze hem naar bed.

Spinder is een boek voor kinderen vanaf een jaar of 11 dat ook voor volwassenen een feest is om te lezen vanwege de knappe compositie, de mooie stijl, de heerlijke neologismen (Jeppe probeert Hidde met drumbardementen uit zijn kelder te verjagen), de originele hoofdpersonen en het spannende plot. Van der Geest won in 2013 de Gouden Griffel en de eerste Jan Wolkers Prijs voor zijn boek waarin de insecten net zo belangrijk zijn als de menselijke personages. Spinder kreeg ook de eerste prijs van de Kinderjury Vlaanderen en werd tot het Selexyz jeugdboek van het jaar 2012 uitgeroepen.

Een goed jeugdboek maakt van de volwassen (voor)lezer een dubbele lezer, die op een kinderlijk niveau van de kracht van het verhaal en de fantasiewereld geniet en als ervaren lezer in staat is de meerlagigheid die elk goed kinderboek bevat op waarde weet te schatten, aldus de Britse kinderboekenauteur Katherine Rundell in haar essay Waarom je kinderboeken moet lezen, zelfs al ben je oud en wijs (2020). Voor kinderen is Het Geheim, dat steeds net niet wordt onthuld, heel spannend en een belangrijke factor in het plot. Het luik van de geheime kelder, de raamvertelling en de radeloosheid van de broers, die geen vader en nauwelijks een moeder hebben, vormen de laag die Spinder voor de volwassen lezer interessant maakt. Van de kriebelige en bijzonder humoristische tekeningen van Karst-Janneke Rogaar en de geweldige ontknoping zullen jong en oud evenveel genieten.

Marie-José Klaver

Simon van der Geest & Karst-Janneke Rogaar – Spinder. Querido, Amsterdam. 170 blz. € 15,99.