Een miniatuurmeisje met superheldenkracht

Floris (Vlo) is een kleine jongen die gepest wordt door grote gemene jongens. Hij gaat elke dag met buikpijn naar school en zou het liefst onzichtbaar zijn. Zijn nieuwe klasgenote Stiekel (Pien) is nog veel kleiner dan Floris, maar ze is voor niemand bang. Ze vertelt fantastische verhalen en vindt het heerlijk om in het middelpunt van de belangstelling te staan. Lemniscaat heeft onlangs beide kinderromans over Vlo en Stiekel van Gouden Griffel-winnaar Pieter Koolwijk in één band uitgebracht: De dikke Vlo en Stiekel.

Het pesten is een serieuze aangelegenheid. Elke dag kwelt Arjan Floris geestelijk en lichamelijk. Hij scheldt de jongen uit voor ‘vlo’ en bedreigt en mishandelt hem.

‘Als je het een iemand vertelt,’ brieste Arjan, ‘sla ik je hele gezicht zo blauw dat mensen denken dat je een smurf bent.’

In het eerste deel, dat in 2012 verscheen, verzinnen Stiekel, een van de ontwapenendste personages uit de hedendaagse kinderliteratuur, en haar vader een list om voorgoed een einde te maken aan het pesten. Koolwijk, die onlangs de Gouden Griffel voor Gozert won, verweeft de strijd tegen Vlo’s kwelgeesten, het geringe formaat van Stiekel en haar vader, de onverschilligheid van de juf en de doodenge moeder van de grootste pestkop tot een spannend plot.

Vlo en Stiekel is echter veel meer dan het zoveelste plotgedreven kinderboek. De sublieme mix van realisme en fantasie en Koolwijks rijke taalgebruik maken van Vlo en Stiekel een aantrekkelijk verhaal voor lezers vanaf een jaar of acht. De manier waarop de schrijver Vlo’s doodgewone gezins- en schoolleven tegenover het fantastische van Stiekel zet, is geweldig.

Floris is een wat angstige jongen uit een standaardgezin met een overbezorgde moeder en een vader die helemaal opgaat in zijn werk. De uitbundige en dappere Stiekel is piepklein en moet in de klas op de prinsessentroon van het poppenhuis zitten omdat een gewone stoel veel te groot voor haar is. Haar vader is zo klein als een kabouter en vermomt zich vaak als tuinkabouter om niet op te vallen. Als Koolwijk beide werelden in elkaar over laat lopen, ontstaat er magie. Dan temt Stiekel Arjan om Vlo te beschermen en betovert haar vader de moeder van de pester. Op het snijpunt van realisme en fantasie wordt Vlo ook een klein beetje moediger.

(Illustratie: Linde Faas)

Heel mooi is ook de manier waarop Koolwijk duidelijk maakt dat Stiekel heel anders denkt dan Floris. Denken gaat meestal vooraf aan handelen, en daarom zijn Stiekels reacties op gemene opmerkingen en pesterijen ook heel anders dan die van Floris. Zo houdt ze hem een spiegel voor. De gedetailleerde, bonte tekeningen van Linde Faas brengen Floris en vooral Stiekel, een wervelwind met rood piekhaar die er een nogal uitgesproken eigen kledingsmaak op nahoudt, nog meer tot leven.

In Vliegen zwammen (2013), het tweede boek over Vlo en Stiekel, blijken de gevaren niet definitief geweken. Arjan pest Floris nog steeds, maar die is geen weerloos slachtoffer meer. Nu is het vooral Stiekel die bedreigd wordt door Arjans gemene tovermoeder. Het meisje kan namelijk met vliegen praten. Ze heeft zelfs een eigen zwerm die haar mee laat vliegen, en dat veroorzaakt een levensgevaarlijke jaloezie bij Arjans moeder.

De tegenstelling tussen het kleinburgerlijke milieu van Floris en de vrijgevochtenheid van Stiekels ouderlijk huis wordt verder uitvergroot, wat heerlijke tekeningen vol verrassende details van Linde Faas oplevert van een boom die in huis groeit. In Stiekels kamer rusten er op de takken van de boom hutten voor haar poppen. Stiekels vader verkleedt zich in dit boek als een van de poppen en doet dat zo overtuigend dat zijn dochter hem pas herkent als hij begint te praten. Geen wonder dat Floris zo graag bij Stiekel op bezoek gaat.

In Vliegen zwammen speelt fantasy een grotere rol dan in het eerste boek over Vlo en Stiekel. Stiekel glipt steeds van de echte wereld in de irreële. Vlo vindt dat volkomen normaal, maar is zich wel heel goed bewust van de gevaren in beide werelden. Als Arjans moeder Stiekel ontvoert om haar vermogen met vliegen te communiceren af te pakken, komen alle verhaallijnen en bijzondere vondsten van Koolwijk samen in een verrukkelijke ontknoping waarbij Vlo een actieve reddersrol speelt. Alleen de moeder van Vlo snapt er nog steeds niets van. Als haar zoon uitlegt wat er allemaal is gebeurd, zegt ze: ‘Ja, ja … ik hoor het al. Jullie hebben fijn gespeeld.’ De dikke Vlo en Stiekel is 228 pagina’s puur lees- en kijkplezier in de Kinderboekenweek en nog lang daarna.

Marie-José Klaver

Pieter Koolwijk – De dikke Vlo en Stiekel. Met illustraties van Linde Faas. Lemniscaat, Rotterdam. 228 blz. € 17,99.