Draaikolken en maalstromen

Na Ariana Harwicz’ roman Sterf, liefste, voor Tzum op 19 juli 2021 besproken door Kris Velter, heeft Uitgeverij Vleugels van deze Argentijnse auteur nu de korte roman Bezeten uitgebracht, oorspronkelijk verschenen in 2014, onder de titel Le débil mental.

De bezetene van Bezeten is een jonge vrouw, die als ‘ik’ optreedt en wier bewustzijnsstroom de tekst vormt. Daarin verschijnen twee andere personages, haar moeder, met wie ze in hetzelfde huisje woont, en een man met wie ze een verhouding heeft en naar wiens komst ze snakt als een bezetene.

Die verhouding is vooral, zo niet uitsluitend, fysiek-erotisch van karakter. Weliswaar is haar verlangen naar hem meer dan verlangen naar zijn lichaam en lichamelijkheid alleen, maar toch daalt bijna elke associatieve gedachtegang ongecontroleerd af naar haar onderbuik, die onmiddellijk in vuur en vlam ontsteekt en lichamelijke bevrediging eist. Tamelijk onrustbarend is het dat, zodra dat vuur brandt, brute geweldsfantasieën in de hoofdstroom van haar bewustzijn opduiken.

Haar verlangen naar hem maakt ook dat twijfels aan haar geest vreten: komt hij alleen om te neuken? Is zij niet meer dan een van zijn avontuurtjes en moet zij het idee dat hij zijn vrouw voor haar zal verlaten uit haar hoofd zetten? Moet zij hem de deur wijzen als hij botweg weigert louter voor haar te kiezen? Maar zodra twijfels de vorm aannemen van argumenten om met hem te breken, begint het vuur in haar onderbuik te branden en hoopt zij nog slechts dat hij spoedig komt. Bovendien zet haar moeder haar aan om elk moment klaar voor hem te zijn, zo’n man met geld sla je immers niet elke week aan de haak en denk ook eens aan de aardige presentjes die hij meebrengt.

Bovenstaande twee alinea’s kunnen de suggestie wekken enkele samenvattende opmerkingen te zijn over het verhaal van Bezeten. Maar dat zijn ze niet en die suggestie zou onterecht zijn. De ik vertelt niet of nauwelijks een verhaal en van de ontwikkeling of ontvouwing van een verhaal is eigenlijk geen sprake. Bewustzijnsstromen gehoorzamen immers niet aan eisen van narratieve samenhang, maar slechts aan verlangens, twijfels en associaties en ze doen dat onbeheersbaar als bezetenheid die verlangens kenmerkt.

Net als in Sterf, liefste slaagt Harwicz er in Bezeten heel goed in om de woorden en de zinnen te vinden voor het overtuigend weergeven van bewustzijnsstromen die worden beheerst door krachtige gevoelens, die soms, opgezweept tot grondzeeën, elke redelijkheid wegspoelen. Harwicz lezen is overweldigd worden en jezelf laten meesleuren door haar taal, om jezelf, na tot rust te zijn gekomen, afvragen wat je geest, in vergelijking met Harwicz’ protagonisten, tekort komt of juist meer heeft, waardoor je bewustzijn gevrijwaard blijft van zulke draaikolken en maalstromen.

Hans van der Heijde

Ariana Harwicz – Bezeten. Vertaald door Eugenie Schoolderman. Vleugels, Bleiswijk. 110 blz. € 23,95.

Te koop bij de betere boekhandel of direct bij de uitgever.