Een bijrol in het lot

Poëzie is een bloedserieuze zaak, maar dat wil niet zeggen dat er geen plaats is voor gevatte regels. Voor beide ben je bij Ester Naomi Perquin aan het juiste adres. Haar vijfde bundel, Ongevraagd advies, is zeer welkome poëzie. De bundel zingt en swingt en rijmt soms zelfs stiekem.

Wonderschoon is het gedicht ‘Moeder’ – het Boekenweekgedicht – dat weergaloos beschrijft hoe je vaak wel kunt raden wat geliefden en intimi zullen zeggen in bepaalde situaties, alsof je een minuscule kopie van ze in je meedraagt.
Er zitten ook meerdere onheilspellende gedichten tussen. Na de eerste strofe van het gedicht ‘Manier van leven’ weet de lezer: dit loopt niet goed af, alle idyllische beelden ten spijt.

De eerste probeerde de beer te kalmeren. Hij zong
een lied over zoemende bijen, een voorjaar vol
eendengesnater, het door ons onbegrepen
beginpunt van de zon;

De lezer vraagt zich meteen af wat ‘de tweede’ gaat doen. De enjambementen zorgen geregeld voor dubbelzinnigheid in de gedichten van Perquin. Zo is het niet meteen duidelijk wie er zingt in de eerste regel en in de tweede regel wordt er op een ‘vol voorjaar’ gehint, dat niet alleen eendengesnater betreft, maar ook de zoemende bijen. Het enjambement in de derde regel trekt in twijfel wat precies ‘onbegrepen’ is.

Bij andere gedichten word de lezer in de luren gelegd. Het gedicht ‘Etiquette’ begint wederom onschuldig, maar schijn bedriegt.

Een vrouw snijdt een bord uit karton, schildert het rood,
zet er met een stift, in sierlijk handschrift, namen op,
schrijft erboven: deze mensen maak ik dood.

Dit gedicht is überhaupt om te smullen: er staan zowel goedbedoelde, komische dooddoeners in (‘Vraag elkaar eens hoe het gaat. Groet op straat.’) als prachtregels ([…] ‘Verlangen schiet soms wortel/ maar draagt zelden vrucht.’). Ook bevat het gedicht een verhaallijn met enkele plottwisten, zoals ‘deze mensen maak ik dood’. Het rijm komt – waarschijnlijk intentioneel – een beetje melig over, al is de boodschap vermoedelijk gemeend. Deze meligheid wordt moeiteloos afgewisseld door pakkende regels zoals die hierboven. De bundel staat vol met zulke zinnen en registerwisselingen. In ‘Ochtend’ staat alweer zo’n trefzekere zin:

In de havenstad, die langzaam opengaat, bestaat de helft
van de gebouwen uit een goed idee, de rest
uit resultaten.

Perquin beoordeelt de gebouwen aan de hand van de intentie van de architect. Een andere lezing is dat de mensen die zich in deze gebouwen bevinden óf goede ideeën hebben of resultaten behalen. Het enjambement in de eerste regel (‘bestaat de helft’) lijkt over mensen te gaan, maar gaat bij nader inzien over gebouwen. Net als in de regel ‘onbegrepen/ beginpunt van de zon’ uit het gedicht ‘Manier van leven’ wordt Perquin hier filosofisch (de ene helft van de mensen bestaat, de andere helft niet), maar het ligt er niet te dik bovenop.

De gedichten zijn soms ook geëngageerd en dan weet je het meestal wel. Ook de gedichten van Perquin stellen misstanden aan de kaak, maar dat zorgt – in tegenstelling tot de poëzie van sommige andere hedendaagse dichters – niet voor vroegbejaarde, gauw gedateerde poëzie. Zo kan het dus ook:

Haar zoon begraven in het zand, de rug met
stokken stukgeslagen, elk verhaal verbeten
uit elkaar gerukt, herhaling van geschiedenis.
Ze lacht niet graag omdat ze tanden mist.

Ongevraagd advies heeft me, zonder overdrijven, van mijn sokken geblazen. De bundel bevat niet alleen rake regels, gehaaide clous en gevatte grappen: sommige gedichten grijpen de lezer bij de keel. In het gedicht ‘Verwijt’ wordt het geloven in ‘tekens’ op de hak genomen, maar wint de weemoed het uiteindelijk van de ratio:

Terwijl jij zelfs bent vergeten één keer als vogel
terug te keren op een troosteloze dag om zo,
vanuit een boom die ik passeerde, te fluiten
dat ik wist dat jij het was.

Er zijn voorbeelden te over, maar het is beter als u de bundel zelf leest. Sinds ik Ongevraagd advies heb gelezen, is Ester Naomi Perquin in elk geval één van mijn favoriete hedendaagse dichters.

Æde de Jong

Ester Naomi Perquin – Ongevraagd advies. Van Oorschot, Amsterdam. 64 blz. € 19,95.