Carol en Therese achterna

Op een conferentie over pulp fiction in de Verenigde Staten besluit de vertelster van Heerlijk monster van Fleur Pierets (1973) een lesbische roadtrip te gaan maken. Ze reist Therese Belivet en Carol Aird na, de hoofdpersonen van Carol, de eerste lesbische roman met een relatief positief einde. Het verhaal werd in 1952 voor het eerst gepubliceerd onder de titel The Price of Salt. De auteursnaam op de cover was Claire Morgan. Er werden meer dan een miljoen exemplaren van verkocht. Pas decennia later verscheen het boek als Carol bij de gerenommeerde literaire uitgeverij Bloomsbury onder de naam van de echte schrijfster: Patricia Highsmith, de meesteres van de psychologische thriller.

In Heerlijk monster doet Fleur Pierets verslag van de literaire reis en de ontwikkeling van de prille relatie tussen de verstelster en Niko, een twintig jaar jongere vrouw op wie ze verliefd wordt. Sinds ze haar vrouw Julian een kanker verloor, leeft de vertelster als een nomade. Ze heeft geen woning meer en bezit slechts een laptop en wat kleding. Ze leeft van lezingen die ze overal ter wereld houdt. Ze wordt uitgenodigd om te vertellen over onder meer haar boek Julian en het performance huwelijksproject 22 waarvoor ze met haar vrouw in alle landen in het huwelijk zou treden waar stellen van hetzelfde geslacht met elkaar mogen trouwen. Ook de geschiedenis van queer literatuur en cultuur is één van haar specialisaties.

Al deze thema’s komen terug in Heerlijk monster, dat je zou kunnen lezen als een rechtstreeks vervolg op Julian, de autofictionele roman over haar liefde voor Paulien, die later de naam Julian koos, en hun voortijdig afgebroken project 22, ware het niet dat Fleur Pierets de reis van de vertelster nooit maakte. Julian en het trouwproject bestonden echt, de lesbische roadtrip alleen in de tekst. Ze schreef haar boek tijdens de coronapandemie en volgde via Google Maps het spoor van Therese en Carol, vertelt de auteur in een interview met Het Parool.

Julian speelt ook in Heerlijk monster een belangrijke rol. De vertelster legt haar nieuwe geliefde Niko uit dat ze haar overleden vrouw samenstelt uit de vele vrouwen met wie ze onenightstands beleeft:

‘Sinds haar dood leef ik in een soort delirium: in iedereen met wie ik slaap zoek ik een onderdeel van haar. De een heeft de kleur van haar ogen, de ander haar lengte en nog iemand anders de toonhoogte van haar stem. Door hen te demonteren en te verdelen in verschillende stukjes, licht ik die eruit die me aan haar doen denken. Het in onmogelijk om één enkele relatie aan te gaan, want het geheel gaat zich nooit opnieuw in de juiste vorm gieten. Als een gestoorde dokter Frankenstein bouw ik mijn ideale vrouw uit onderdelen van anderen.’
‘Een heerlijk monster,’ zegt Niko.
‘Een heerlijk monster.’

Als tijdens de Patricia Highsmith-reis blijkt dat Niko haar idee van de ideale vrouw heel dicht nadert, wordt de hoofpersoon bang. Ze maakt van het leeftijdsverschil zo’n groot punt dat ze de relatie beëindigt. Ze zet Niko op de trein en reist alleen verder. Deze keuze past niet goed bij de vertelster, die bewust een queer leven leidt en het liefst 24 uur per dag bezig is vooroordelen te bestrijden. Terwijl de vertelster en Niko de geliefden uit Patricia Highsmiths roman volgen, ziet de lezer dat hun relatie in die van Therese (19) en Carol (begin dertig) gespiegeld wordt. Als iemand in een restaurant in een bekrompen Amerikaans stadje een hatelijke opmerking over het leeftijdsverschil tussen beide vrouwen maakt, is dat voor de vertelster een bevestiging dat haar relatie met Niko geen toekomst heeft. Interessant is dat in Carol Therese ziet dat haar liefde voor Carol door de buitenwereld als monsterlijk wordt ervaren, en niet door henzelf. De vertelster van Heerlijk monster internaliseert de haat van een onbekende vrouw en ziet zichzelf als afstotelijk. Is de vertelster echt zo blind voor haar eigen angsten en vooroordelen of krijgt Niko misschien nog een kans? Therese en Carol werden immers ook weer herenigd door Patricia Highsmith.

Heerlijk monster is niet alleen een (fictieve) roadtrip door de Verenigde Staten, maar ook een reis door de geschiedenis van lesbische en queer fictie en subculturen. Die verkenning van de levens en werken van lesbische auteurs als Gertude Stein en Audre Lorde herinnert aan de recente roman After Sappho van Selby Wynn Schwartz, dat een half jaar voor Fleur Pierets boek verscheen. Toch is Heerlijk monster een heel ander boek omdat de vertelster in deze essayistische roman zich niet alleen een weg door de geschiedenis baant, maar ook door het heden. Het fascinerende aan Heerlijk monster is dat Fleur Pierets het leven van haar personages vermengt met en afzet tegen de levens van vroegere queer vrouwen. Ze onderzoekt of de 21e eeuw meer vrijheid biedt voor een leven buiten de heteronormen en met welke verantwoordelijkheid die vrijheid haar opzadelt. Dat ze geen eenduidige antwoorden kan geven op de vragen die ze stelt, is niet erg. Zo zet Fleur Piererts lezers op hun beurt weer aan het denken over de grenzen van de autonomie van het individu.

Marie-José Klaver

Fleur Pierets – Heerlijk monster. Das Mag, Amsterdam. 282 blz. € 22,99.