Nostalgisch filosoferen

Het lezen van Cannery Row van John Steinbeck voelt een beetje als de zomervakanties van de basisschool. De personages waar de roman voornamelijk om draait, Mack en zijn vrienden, hebben iets onbezonnens in zich en hebben weinig nodig om ergens een avontuur van te maken. De structuur van de roman, vooral getekend door sfeer, onderlinge verhoudingen en losse gebeurtenissen en minder door een overkoepelend plot, sluit op die onbezonnenheid aan. Hoofdstukken die min of meer naar een bepaald punt toe bewegen worden afgewisseld door zijpaadjes, filosofische overpeinzingen en omwegen. Het voorziet de roman van een luchtigheid die je als lezer, ondanks de grootschalige armoede waarin de gebeurtenissen plaatsvinden, toch met een licht nostalgisch gevoel achterlaat.

De roman speelt zich af in de Verenigde Staten tijdens de jaren twintig van de vorige eeuw, een tijd getekend door grootschalige economische malaise. Specifieker speelt het zich af in Monterey, een stad aan de Californische kust, waar een eclectische mix aan personages voorbijkomt, die met elkaar gemeen hebben dat ze vooral gewoon zijn wie ze zijn. Ze zijn niet per se getekend door grootse ambitie, maar doordat ze simpelweg het beste willen maken van de situatie waarin ze zich bevinden. Mack en zijn groep vrienden nemen intrek in een groot leegstaand pand, beheerd door winkeleigenaar Li Tjong, waar op de grond lijnen getekend worden om ervoor te zorgen dat de ruimte eerlijk verdeeld wordt. Het ontfutselen van een auto en benzine om op pad te gaan, een jacht op kikkers, het organiseren van een feestje – de gebeurtenissen uit de roman zijn zelden van grote impact maar stuwen het geheel toch gestaag voort. De groep wil een feestje geven voor de alom geliefde Doc, dat loopt helemaal fout en z’n laboratorium blijft in vernieling achter, maar ook dat weten ze uiteindelijk toch nog enigszins goed te maken.

Verder maak je als lezer kennis met het bordeel van Dora, wier goedhartigheid telkens weer in dienst staat van de lokale gemeenschap en Henri de schilder – wie eigenlijk helemaal geen Henri heet en niet Frans is – en het filosofisch getinte proces van het schilderen van een abstract schilderij. Het zijn personages die tot de verbeelding spreken, en op momenten op dezelfde manier tot nadenken aanzetten als de filosofische overpeinzingen waar, karakteristiek voor Steinbeck, de roman bij tijd en wijle mee aangevuld is. Net zo in vervoering raak je door de natuuromschrijvingen die er soms voorbij komen, waar in de gedragen taal van Steinbeck lokale flora en fauna omschreven wordt.

De hertaling van Peter Bergsma is uitstekend, en leest net zo wonderlijk weg als het originele schrijven van Steinbeck. Ondanks de filosofische tussenpassages voelt de roman nooit zwaarmoedig, en heeft het, wellicht getekend door het zonnige Californische weer, altijd iets lichts en luchtigs in zich. De roman zelf blijft niet revolutionair, maar is alsnog meer dan de moeite waard. Er zijn weinig schrijvers die op zo’n overtuigende manier nostalgie, sentimentaliteit en filosofische sentiment samen kunnen brengen als Steinbeck.

Justin Scholtze

John Steinbeck – Cannery Row. Van Oorschot, Amsterdam. 196 blz. € 25,00.