Helletocht in Rotterdam

Onderaan de cover van Ontmaskering van Harry van den Bouwhuijsen (Rotterdam, 1944) staat het woord ‘rovelle’ afgedrukt. Dit boek houdt dus het midden tussen een roman en een novelle.

Van de Bouwhuijsen zet al in de eerste zinnen de toon van Ontmaskering:

De laatste jaren ga ik uitsluitend nog naar Rotterdam voor begrafenissen en crematies. Dus kom ik er nu vaker dan in de afgelopen decennia het geval is geweest.

Die ik is Arthur Godschalk, Rotterdammer van geboorte, maar hij woont in Gent, waar hij docent filosofie is aan de unief. Zijn pensioenleeftijd nadert. In het eerste van de twaalf hoofdstukken kondigen zich wendingen aan die Arthur in de volgende elf hoofdstukken in een zich allengs surrealistischer Rotterdam aan helse gebeurtenissen zullen blootstellen.

De ene aankondiging is een sms’je uit Rotterdam van zijn oude vriend Frank, dat Arthur niet direct opent omdat hij verwikkeld is een lastige discussie met een studente. Deze Godelieve verlangt een voldoende voor haar scriptie, die met kopiëren/plakken in elkaar gezet is, zodat Arthur weigert die te verstrekken. Godelieve blijft ijskoud onder zijn kritiek, zegt dat hij een fossiel wordt genoemd, scheurt een reproductie van Willinks Simeon de Pilaarheilige van de muur en verlaat de kamer met de mededeling dat ‘wij u hebben opgegeven.’ Pas al hij bekomen is van dit gesprek, leest hij het sms’je: Thea overleden.

De schok opent de deur naar herinneringen aan zijn vriend Frank, echtgenoot van Thea. Hun vriendschap gaat terug tot hun studententijd in Utrecht. Arthur heeft sindsdien een bijna celibatair studeerkamerbestaan geleid – twee korte, snel mislukte relaties, meer telde zijn leven niet, kwam Frank handen te kort om de vrouwen te tellen met wie hij ‘iets’ gehad heeft. Wat bestendige relaties hadden geleken, sneuvelden na een paar jaar toch wegens zijn avontuurtjes. Het verwijt niet trouw te zijn raakte hem niet: trouw? Hij is toch geen hond?

Maar met Thea leek zijn huwelijksleven in rustig vaarwater beland. Arthur spoedt zich naar Rotterdam om Frank bij te staan. Als hij in Rotterdam is gearriveerd lijkt de werkelijkheid streken met hem uit te willen halen. Of worden op de planken van het cartesiaanse theater in zijn bewustzijn hallucinante stukken gespeeld, die hij voor ware werkelijkheid aanziet?

Frank, hevig veralcoholiseerd, meent dat hij het beoogde slachtoffer is van een complot. Hij is bang en kwaad tegelijkertijd, van verdriet om Thea’s dood lijkt amper sprake. Als ook Arthur de wijn flink heeft aangesproken, wordt echt wat niet echt kan zijn en worden Frank en Arthur, apart van elkaar, meegevoerd in een carnavaleske helletocht waarin hun respectieve verledens hen in een duivelse houdgreep nemen.

Van den Bouwhuijsen, die de vaart er in het hele boek toch al flink in houdt, drukt het gaspedaal tot de bodem in als hij halverwege Ontmaskering Arthur aan zijn helletocht laat beginnen. Niettegenstaande dat hoge tempo zet hij intussen, bij monde van Arthur die zich verbaasd, of geërgerd, of soms wanhopig afvraagt wie of wat welk spel met hem speelt, de lezer wel degelijk aan tot even inhouden om na te denken. Over de vraag of je eigen leven jou aan het eind ervan ontmaskert. Of en zo ja, hoe, je leven wraak op je kan nemen voor je falen, je mislukkingen, je scheve schaatsen en je gebrek aan gehoorzaamheid aan je eigen morele waarden. En: kun je de geschiedenis van het (je) volwassen leven het beste samenvatten als het gestadig groeien van het inzicht dat je je maar beter geen illusies (meer) maakt?

Voor lezers die net als Arthur werkzaam zijn als docent, heeft Van den Bouwhuijsen een paar mooie oneliners in petto, waaronder, lichtelijk geparafraseerd, deze:

Is het niet beter om, in plaats van goede boeken van de lijst af te voeren, slechte studenten af te voeren?

De cover van deze uitgave is gemaakt met behulp van AI generator, die gevoed werd met de prompt ‘masked people James Ensor style’ en zich zo goed van zijn taak kweet dat zijn Ensor een echte Ensor naar de kroon steekt.

Hans van der Heijde

Harry van den Bouwhuijsen – Ontmaskering. Woord in blik. 156 blz. € 19,95.