Hoop is een vergissing

De romans van de Hongaarse auteur László Krasznahorkai zijn gitzwart, fantasierijk, onvoorspelbaar en doordrongen van een mysterieuze sfeer. Dat is niet anders in Herscht 07769. De titel verwijst naar de postcode van de fictieve stad Kana in Oost-Duitsland, waar het verhaal zich grotendeels afspeelt. Florian Herscht schrijft brieven aan bondskanselier Angela Merkel en noteert als retouradres enkel zijn naam en de postcode omdat hij op die manier het vertrouwelijke karakter van de brief wil benadrukken en er bovendien van overtuigd is dat de antwoorden op zijn brieven wel bij hem terecht zullen komen. Herscht ziet het als zijn taak om Merkel te wijzen op de nakende ondergang van de wereld. Op basis van een hoogsteigen interpretatie van de lessen natuurkunde die hij volgt bij mijnheer Köhler is die Apocalyps onvermijdelijk. Het antwoord op die ondergang zit bovendien verborgen in de muziek van Johann Sebastian Bach. Hoe alles precies samenhangt is niet echt duidelijk.

Herscht is naïef, goedgelovig en volgzaam. Hij is geliefd bij de inwoners van Kana en wordt door de plaatselijke middenstanders dikwijls gevraagd om klusjes op te knappen. Herscht heeft geen ouders meer en werd door het gewelddadige hoofd van de plaatselijke neonazi’s, door iedereen de Boss genoemd, uit het weeshuis meegenomen. De Boss geeft zijn pupil werk bij zijn bedrijf dat gespecialiseerd is in het reinigen van gevels en wijst hem een appartement toe. Als prominent lid van de amateuristische Kanaer Symphoniker geeft de Boss ook zijn grote liefde voor de muziek van Bach door.

Er gebeuren sinistere zaken in Kana en omgeving. Iemand besmeurt gebouwen met graffiti, gebouwen die bovendien telkens op een of andere manier hulde brengen aan Bach. De zogenaamde sprayer brengt telkens een afbeelding van een wolf aan, gecombineerd met de letters WE. Niet veel later verschijnen er wolven die plaatselijke inwoners aanvallen. Volgens wetenschappers is dit per definitie onmogelijk omdat wolven niet voorkomen in de streek. De angst van de inwoners groeit als ook explosies plaatsvinden. De inwoners van Kana durven amper nog buiten te komen, leraren en leerlingen blijven thuis. Plots blijkt ook Köhler verdwenen te zijn. De ideeën uit Herschts brieven aan Merkel blijken profetisch te zijn: de inwoners zijn bang voor de totale ondergang. Bij aanvang van de roman staat dan ook prominent in het midden van een pagina: ‘Hoop is een vergissing.’

De romans van Krasznahorkai zijn thematisch en stilistisch verwant. De ondergang van de beschaving is een thema dat de lezer al kent uit Baron Wenckheim keert terug, maar dat ook al aanwezig was in De melancholie van het verzet. De dikwijls vergeefse zoektocht naar betekenis in een chaotische, absurde en complexe wereld is een constante. Stilistisch staat de auteur bekend voor zijn lange, melodieuze, meanderende zinnen. Herscht 07769 bestaat zelfs uit één lange zin. De kwaliteit van zijn werk is hoog en stabiel. Daarom is het wat verrassend dat Krasznahorkai met Herscht 07769 een iets minder goede beurt maakt. Stilistisch is de roman, zoals zijn vroeger werk, gelukkig erg sterk: de zinnen, enkel gescheiden door een komma, brengen de lezer in vervoering en zelfs als plotseling het vertelperspectief verandert of er onverwacht reuzensprongen in de tijd worden genomen, blijven de zinnen ritmisch doordenderen. Ook de sfeerschepping is prachtig: opnieuw wordt de lezer ondergedompeld in een beklemmende, grimmige en dreigende sfeer. De auteur gebruikt zoals steeds de bizarre leefwereld van een klein aantal mensen om universele thema’s aan te snijden. Maar inhoudelijk loopt er een en ander mis. De opbouw van de roman is degelijk maar na verloop van tijd verliest het verhaal aan spankracht en zakt in elkaar. De auteur creëert heel wat personages die te vlak blijven. Bovendien ontwikkelt hij hier en daar korte bijkomende verhaallijnen of korte uitweidingen over triviale onderwerpen die overbodig zijn omdat ze niets bijdragen aan de roman. Maar dit kan ook positief worden bekeken: Krasznahorkai heeft de lat met zijn vorige romans dusdanig hoog gelegd dat verwacht kon worden dat hij vroeg of laat weleens een steek zou laten vallen. En de bijkomende verhaallijnen zijn voor sommige lezers misschien toch leuke en onverwachte plotwendingen. De roman is dus zeker niet slecht en mag niet ongelezen blijven. Herscht 07769 blijft immers meeslepend en is stilistisch erg sterk.

Kris Velter

László Krasznahorkai – Herscht 07769. Vertaald door Mari Alföldy. Wereldbibliotheek, Amsterdam. 400 blz. € 29,99.