Jezelf verliezen in je klasgenootje

De Verboden Duinen is het jeugddebuut van Marjolein Visser, die eerder de roman Restmens (2020) schreef. Haar boek voor kinderen van 10 jaar en ouder is een ontroerend en onthutsend verhaal waarin de tienjarige Mila en haar familie steeds verder in het nauw gedreven worden door de armoede. Sophie Pluim zorgt voor de speelse illustraties.

Mila en haar broertje Nallie (vernoemd naar de voetballer Cristiano Ronaldo) groeien op in een voormalig vakantiehuisje in een dorp aan zee. Hun ouders zijn in dit huisje terecht gekomen via hun werk bij het verderop gelegen Hotel Duinzicht:

De vorige hoteleigenaar liet de medewerkers die het meest werkten, in een van de oude vakantiehuisjes slapen, voor een lage huur. En dat waren mijn ouders. Omdat ze hier toch samen woonden zijn ze meteen maar verliefd geworden, getrouwd en kregen ze toen mij en drie jaar later mijn broertje Nallie. Maar nu werken ze alleen nog maar.

Mila vertelt dit aan het nieuwe meisje in haar klas, Eline. Eline is de dochter van de zojuist geïnstalleerde eigenaar van het hotel waar haar ouders werken. Of beter: waar Mila’s moeder werkt, want haar vader is om schimmige redenen vertrokken bij het hotel en heeft ook zijn gezin achtergelaten. We weten alleen dat hij nu in de stad woont en dat Mila heel boos op hem is: doordat hij vertrok moet haar moeder nog harder werken en die loopt zichtbaar op haar laatste benen. Opmerkelijk genoeg probeert Mila’s vader per telefoon wel steeds in contact met haar te komen, maar daar heeft ze geen behoefte aan. Ze heeft iemand anders gevonden om al haar aandacht aan te besteden: Eline.

Eline is een erg verlegen en dyslectisch meisje, dat ook nog eens erg knap is. Mila, die juist bijzonder taalvaardig is en zich het hele verhaal door schaamt voor haar buikje, ziet dé kans om eindelijk vrienden te maken in de klas. Eline wordt haar project. In een logboek van een Briljant Plan beschrijft Mila hoe ze vrienden denkt te kunnen worden met Eline. Dat er een groot klassenverschil is tussen beide meisjes, daar staat Mila niet bij stil. En dat Eline’s vader de niet bepaald sympathieke baas is van haar moeder, ook niet. Eline is voor Mila juist iemand die haar de ellende van haar armoede doet vergeten. Ze sluit zich af voor de problemen in de thuissituatie, die groter en groter worden, door zich te focussen op haar Briljante Plan omtrent Eline. Maar gaandeweg het verhaal blijken Eline en haar familie meer en meer te maken te hebben met die problemen.

De Verboden Duinen is bijzonder goed geslaagd als het aankomt op het beschrijven van de veelzijdigheid van armoede, en hoe die, als hij eenmaal een gezin is binnengekomen, als een ziekte om zich heen kan slaan. Er komen veel problemen in dit jeugdboek voor: van traktatiestress en schaamte voor het eigen lichaam, tot wegcijfering en verwaarlozing van een gebroken enkel. Maar bijna alles is te herleiden tot de armoede bij Mila thuis. Visser agendeert dit merkwaardig genoeg op een luchtige wijze, doordat de positieve gevoelens van Mila voor Eline voor een opgewekte toon en een rooskleurig perspectief zorgen. Het maakt De Verboden Duinen gelaagd (en geschikt voor kinderen): het is te lezen als een liefdesverhaal en als een verhaal over klasse. Wat ik wel een misser vond, was de laatste alinea. Daarin plaatst Visser alles plotseling in een ander perspectief en maakt ze het verhaal zo rond, dat het opeens een hermetische wereld wordt, waarin je niet het gevoel hebt toe te kunnen treden. Tot dan toe heb je juist het gevoel gehad dat je Mila en Eline zomaar tegen kunt komen in de duinen.

Dat Eline ook haar problemen heeft, zoals haar dyslexie en het moeten behalen van goede schoolprestaties, kan tot wrevel leiden. Want ja, het is waar dat ieder kind uit ieder gezin diens problemen heeft – maar staan die problemen wel in verhouding tot elkaar? Toch heb ik niet het idee dat Visser de problemen van Mila en Eline gelijk wil trekken. Het lijkt eerder een poging om Eline ook wat reliëf te geven, zodat ze geen karikatuur wordt van een rijkeluiskind. Zoals de auteur van niemand een karikatuur maakt in haar boek, zonder dat ze eigenschappen witwast. Dus heeft de arme Mila een buikje, want ze eet vaker friet dan haar meeste klasgenootjes en geld voor sporten is er niet.

Martijn van Bruggen

Marjolein Visser – De Verboden Duinen. Met tekeningen van Sophie Pluim. Leopold, Amsterdam. 216 blz. € 15,99.