Er is zo veel wat je zou kunnen zijn

Opgeslagen locaties: zijn dat foto’s van plaatsen waar je al dan niet bent geweest en hebt opgeslagen in je laptop of smartphone? Of heb je ze opgeslagen in je hoofd, je geheugen? In de tweede bundel van Maarten Buser lijkt het ene hand in hand te gaan met het andere: ‘Afwezig loop je tussen camera’s / die nieuwe geheugens maken’. (Mooi is dat je ‘afwezig’ op twee manieren kunt lezen). Waarom een nieuw geheugen? Omdat de beelden of gebeurtenissen tussen foto’s worden vergeten of vervormd. Je kunt proberen ze met elkaar te verbinden, maar je wat je krijgt is een verhaal, geen historische werkelijkheid. Het beangstigt de dichter: als je het verleden niet kunt achterhalen weet je ook niet echt wie je nu bent. Een voorbeeld:

Omtrek

Ik lette even niet op
en was iemand geworden die forenst
Ze zeggen dat ik berekend kan worden,

een brievenbus voor folders
Een lichaam vouwt zich op
voor de reiskoffer

Ik zou niets vrezen als er iemand was
die mijn opgeslagen locaties verbindt,
me geruststelt met wie ik ben

Je kunt de werkelijkheid niet naar je hand zetten, hoe graag je dat ook zou willen: ‘Laat me toch de dag uit en in / elkaar schroeven, zoals ik dat wil’. Vervult de ordening van gedichten in een bundel die functie? Misschien. Regels als deze wekken die associatie op: ‘Ik mag er niet aan denken / dat ze scènes in een andere volgorde / draaien, want dan valt het verhaal uit elkaar’. (Scènes lees ik hier als een metafoor voor gedichten). Uiteindelijk accepteert de dichter zijn lot:

Mond

Ik ben het zat om te leven als
een opgeprikte vlinder

Soms stuiven er anderen in me op,
zie ik mezelf in vreemde

autoruiten. Het is oké
Ik kan een parachute zijn,

een gerucht, misschien
een compositietekening

Ik ben een begin
Dat is in orde

Het is goed dat de dichter zich erbij neerlegt dat identiteit fluïde is, dat is eigen aan het menszijn. Immers: je geheugen is onbetrouwbaar, het staat in dienst van het heden, je neemt dingen voor waar aan die mogelijk nooit zijn gebeurd. Je maakt een aannemelijk verhaal.

Fascinerend is de serie gedichten met de titel ‘Bol’. Ze staan verspreid over de bundel en Buser bracht daarmee een leidraad aan. Een belangrijke, want het eerste gedicht gaat aan de vijf afdelingen vooraf. Maar de serie is lastig te interpreteren en misschien moet dat ook zo zijn: ‘Bol’ zou kunnen verwijzen naar een bolle lens die beelden – het verleden in dit geval – vervormt. Er wordt in ieder gedicht een ‘jij’ aangesproken. Een schoolvriend of -vriendin? Beide? In het eerste gedicht is er sprake van een schoolfoto, in het tweede is een ‘jij’ mogelijk betrokken geweest bij een ‘crash tegen een lantaarnpaal’. Is die ‘jij’ dood? Misschien. Het derde gedicht uit de serie begint zo: ‘De dag nadat je ophield / was een lappendeken’. Maar het blijft gissen: in het vierde is de ‘jij’ ‘een veroorzaker van bezoekuren’ geweest. (Mooi geformuleerd). Hersteld of overleden: het kan in dit geval allebei. Ook de nummering van de gedichten is eigenaardig: 1, 2, 3, 4, 0, 5, 6. Waarom die nul? Ik weet het niet.

Opgeslagen locaties is geen gemakkelijke bundel. Dat komt wellicht ook doordat een deel van de allusies niet is te plaatsen. In de verantwoording schrijft Buser: ‘Diverse gedichten bevatten beelden en andere sporen van onder meer Aesop Rock, Guillaume Apollinaire [van wie ook het mooie motto is: ‘een beeld / dat komt en gaat maar altijd bij je blijft’], Fiona Apple, Michiel van Bakel, Charles Baudelaire, Caspar Berger, John Berger, Sander Breure & Witte van Hulzen, Dries Depoorter, Femke Herregraven, Vincent Katz, Ander Monson, Robert Polito, Jeff Preis, Jana Prikryl, Pierre Reverdy, Mika Rottenberg, Alice Wong en de Wu-Tang Clan.’

Met Apollinaire en Baudelaire zijn de meeste lezers bekend, maar dat zal niet gelden voor alle musici en beeldend kunstenaars naar wie Buser verwijst. En zo ja, dan toch niet met hun gehele werk. De kans bestaat daarom dat beelden en thematiek volledig langs je heen gaan. Vaak is dat niet erg, omdat je het gedicht wel aanvoelt, zoals het volgende. Er is ruimte voor verbeelding, zowel voor de dichter als de lezer:

Bol (4)

Er is zo veel wat je zou kunnen zijn,
meer dan de bleke wangen

van het meisje uit de klas,
of een veroorzaker van bezoekuren

Misschien ben je kleurstift op plakband,
een wiebelig landschap,

of een vrolijke olifant
onderweg naar een kamer

Maar bij enkele gedichten is van aanvoelen geen sprake, ook niet na herhaalde lezing, en dat is jammer. Desondanks is Opgezette locaties een aantrekkelijke bundel.

Hans Puper

Maarten Buser – Opgeslagen locaties. Uitgeverij Vleugels, Bleiswijk. 60 blz. € 23,95

Te koop via de boekhandel of de uitgever.