Reve in bad

Zonder twijfel was Gerard Reve het meest geniaal in de jaren zestig. Zijn ongekend creatieve bloeiperiode komt vrijwel overeen met de tijd waarin hij samenleefde met Willem Bruno van Albada. Nader tot U, dat huiveringwekkende meesterwerk, is aan hem opgedragen. Reve heeft in een groot aantal (brieven)boeken vrijelijk over zijn relatie met Teigetje (of Tijger) zoals hij al spoedig werd genoemd, geschreven. In 1969 voegde Henk van Manen zich bij het duo. Vanwege zijn onrustige slaapgedrag kreeg de nieuweling al snel de naam Woelrat. Ook deze menage á trois keert in het werk van Reve vele malen terug. In de jaren zeventig maakte Reve zich van zijn ‘lieve jongens’ los, waardoor ze gedwongen werden op eigen benen te staan. Nop Maas beschrijft deze enerverende verwikkelingen natuurlijk in het tweede deel van zijn biografie over Reve, maar toch is het verfrissend dat Teigetje en Woelrat in Ons leven met Reve nu zelf aan het woord komen. Opvallend is de kalme toon waarop ze hun verhaal vertellen, er is geen sprake van wrok of een poging tot afrekening, hoewel ze daar toch wel redenen voor hebben. De wijze waarop Nop Maas bijvoorbeeld over hen schrijft is lang niet altijd sympathiek, maar ze wijden er geen woord aan. Van een zekere ingehouden woede is alleen sprake in het inleidende hoofdstuk over de begrafenis van Reve, waar de twee nadrukkelijk buiten de deur werden gehouden. Ons leven met Reve wordt verteld door Teigetje. Nadat Woelrat op het toneel verschijnt schakelt hij weliswaar op ‘ons’ over, maar hij blijft de woordvoerder. Hoewel het niet expliciet wordt genoemd is het wel duidelijk dat er geen toestemming was om uit de brieven van Reve aan hen te citeren. Daarom ontbreekt de stem van de meester geheel, Teigetje vat steeds zijn woorden samen.

Teigetje is op zoek naar een relatie als hij in december 1963 onaangekondigd bij Reve in Amsterdam aanbelt. Het is opvallend dat hij Reve ook wel met Ronald L. (een andere bezoeker) wil delen, als hij maar zijn vriend kan worden. Al spoedig gaat hij met Reve samenwonen en kopen ze een huis in Friesland. Hij noemt de literaire carrière van Reve wel, maar Teigetje concentreert zich in het boek op hun huiselijk leven en de zon- en schaduwkanten van de relatie. Hoewel hij buitengewoon moeilijke tijden met de volksschrijver moet hebben meegemaakt, klaagt hij nooit. Wel meldt hij bijna nonchalant dat hij af en toe ook het bed deelt met andere partners, waaruit wel blijkt dat hij bepaald geen voetveeg was. Toch betrekt hij in 1969 met enige opluchting Henk van Manen in de relatie omdat het samenleven met Reve hem erg zwaar begint te vallen. Nadat ze enige tijd samenwonen, gaat Reve langzamerhand verlangen naar een ander, nieuw leven. Hij komt moeilijk tot schrijven en zoekt steeds weer andere manieren om de inspiratie terug te vinden. Teigetje en Woelrat volgen hem naar Frankrijk, maar met de verhuizing naar Veenendaal hebben ze grote moeite. Eigenlijk waren ze veel liever met Reve in Friesland gebleven. Dit deel van het boek verschilt opvallend van de versie van Nop Maas over deze episode. Nop Maas zet Woelrat toch wel sterk neer als een profiteur die Reve zou hebben overgehaald naar het huis van zijn moeder te verhuizen en het grootscheeps te verfraaien. In Veenendaal begint de relatie definitief te breken. Reve vertrekt uiteindelijk naar Weert, Teigetje en Woelrat besluiten bij elkaar te blijven en een winkel te beginnen. Hierbij krijgen ze steun van Johan Polak, die ook wel bereid is de plaats van Reve in hun voormalige driemanschap over te nemen. Ook dit grote losmaakdrama, waarin Reve maar blijft twijfelen over wat hij nu echt wil, beschrijft Teigetje sereen. Dat de relatie afliep had voor hen naast emotionele ook grote financiële gevolgen. Reve was voor hen steeds kostwinner geweest, nu moesten ze zelf geld gaan verdienen. ‘Een paar dagen later blijkt opeens, dat Gerard zijn bankrekening in Veenendaal heeft opgeheven. Ik kan geen geld meer opnemen. Hij heeft dit niet met mij besproken en ik sta dus voor gek bij de balie van de bank.’

Dat Reve zelf in Ons leven met Reve niet aan het woord komt is natuurlijk een groot gemis. Dit wordt echter ruimschoots goed gemaakt door de vele verrukkelijke foto’s die in het boek zijn opgenomen. Informele kiekjes van Reve in Greonterp, in Engeland, op een bruiloft in Frankrijk of tijdens de eindeloze verbouwingen waar ze een groot deel van de tijd mee bezig waren. Door deze weelde aan afbeeldingen is het boek ook een vervolg op het in 2010 verschenen Huize het Gras. Met Gerard Kornelis van het Reve in Greonterp, waar sommige anekdotes ook al genoemd worden. In de algemene beeldvorming geldt Reve als een onmogelijk mens, waar niet mee samen te leven was. Ons leven met Reve laat een ontspannen en milde Reve zien, bijvoorbeeld in de prachtige foto die Teigetje maakte toen Reve in bad zat. Teigetje en Woelrat hebben ook veel foto’s van zichzelf opgenomen, waaruit je alleen maar kunt concluderen dat Reve een geluksvogel was.

Doeke Sijens

Teigetje & Woelrat – Ons leven met Reve. Balans, Amsterdam, 320 blz. € 24,95