Recensie: Isabel Allende – De Japanse minnaar
Oosterse liefde en geesten
Een paar weken geleden was Isabel Allende in Nederland en elke zichzelf respecterende krant publiceerde een interview met haar. Dat zegt veel over de voortdurende sterrenstatus van een auteur die vaak is weggezet in de kitschhoek. Het was erg vermakelijk om die interviews met elkaar te vergelijken, want ze kwamen allemaal op precies hetzelfde neer. Eén van de constante factoren in de gesprekken was dat zij een vast ritueel heeft, namelijk dat zij altijd op 8 januari aan een nieuw boek begint. De Japanse minnaar is het meest recente resultaat van dat ritueel.
Allendes vorige roman Ripper was een uniek boek binnen haar oeuvre. Het was een geslaagde combinatie tussen een roman en een thriller, en kon zelfs gelezen worden als een soort parodie op dat laatste genre. Eén ding is duidelijk: De Japanse minnaar is binnen de context van haar omvangrijke oeuvre een veel minder afwijkend boek. En dat is misschien maar goed ook, want Ripper was zo geslaagd dat het eigenlijk een uitstapje hoort te blijven, een uitzondering in haar bibliografie.
De Japanse minnaar beschrijft de met elkaar verweven gebeurtenissen van meerdere families gedurende tientallen decennia, een herkenbaar element uit eerdere titels. Er is ook weer ruimte voor het magisch realisme dat eerdere boeken als Het huis met de geesten kenmerkte, al blijft het in deze nieuwste roman bij een spookachtig sausje aan het einde. Vrij nieuw is dat het verhaal zich voornamelijk afspeelt in de Verenigde Staten in plaats van Zuid-Amerika, Allendes gebruikelijke setting.
Hoofdpersoon Alma is nog maar een klein meisje als ze in 1939 voor haar eigen veiligheid vanuit Polen naar een steenrijke Amerikaanse oom en tante wordt gestuurd. Haar ouders zullen Auschwitz niet levend verlaten en zij groeit op in weelde. Op het landgoed van haar pleegouders komt zij in contact met een Japanse familie en ze ontwikkelt een zeer innige band met hun zoon Ishimei. Echter, tijdens de Tweede Wereldoorlog isoleert de Amerikaanse regering Japanse elementen en zodoende belandt de Japanse familie in een concentratiekamp. Dit zorgt aanvankelijk voor een verwijdering tussen Alma en Ishimei, maar uiteindelijk is hun liefde toch te sterk. Op latere leeftijd speelt de liefde voor Ishimei nog altijd een rol in Alma’s leven. Ondanks haar grote weelde woont zij dan vrijwillig in een bejaardenhuis, waar de Moldavische verzorgster Irina zich over haar ontfermt en in de ban raakt van Alma’s levensverhaal. Voor Irina is dit echter weer een afleiding voor haar eigen problemen en ook voor haar heeft Allende een liefdesverhaal klaarliggen.
De Jodenvervolging, standsverschillen, racisme, de armoede in het hedendaagse Moldavië, de afzondering van Japanners in de Verenigde Staten, ja, zelfs kinderporno en YouTube… Het komt allemaal aan bod in De Japanse minnaar. Bij een minder ervaren auteur zou het algauw een allegaartje worden, maar Allende weet al deze elementen op een natuurlijke manier met elkaar te verweven en toont zich hierbij als het schoolvoorbeeld van een goede verhalenverteller. Nadeel van die aanpak is dat het vaak nogal oppervlakkig blijft. De belevenissen van de Japanse familie Fukuda in het concentratiekamp in Topaz vormen bijvoorbeeld stof voor een roman op zich, maar Allende besteedt er een paar vrij korte hoofdstukken aan, met verrassend weinig couleur locale, en is er dan weer klaar mee.
Gelukkig valt er genoeg te genieten in deze weinig opzienbarende, maar desondanks erg vermakelijke geschiedenis. Net als in Ripper laat Allende zich opvallend vaak van haar humoristische kant zien, een eigenschap die mij blijkbaar is ontgaan in eerder werk. Erg sterk is een hoofdstuk waarin zij beschrijft hoe een 90-jarige Fransman smoorverliefd wordt op Irina, vooral als deze verliefdheid tot een tamelijk abrupt einde komt.
De ontknoping, voor zover daarvan sprake is, zie je van verre aankomen en de langverwachte aanwezigheid van geesten komt als een geruststelling voor de lezer. Als je als auteur dan geen krachtige signatuur hebt achtergelaten, dan weet ik het ook niet meer.
Lucas Zandberg
Isabel Allende – De Japanse minnaar. Vertaald door Henk van den Heuvel. Wereldbibliotheek, Amsterdam, 320 blz. € 19,99.
