Menselijk experiment

Zoals Charles Dickens de industrialisatie van het 18e-eeuwse Engeland als decor gebruikte voor zijn romans, zo gebruikt Tom Coraghessan Boyle het huidige post-industriële tijdperk als setting in zijn door-en-door Amerikaanse romans. En dat zijn er inmiddels flink wat. Zestien romans, waarvan er slechts vier niet in het Nederlands vertaald zijn; wat niet is kan nog komen. Er zijn grofweg twee rode draden in het werk van Boyle te herkennen. Enerzijds daar waar het toekomstdenken in liberale, ecologische of visionaire zin hard botst op de onwrikbare realiteit (De tortillagrens, Verloren nachten, Na de barbarij, San Miguel). En anderzijds romans gebaseerd op historische figuren die de wereld met hun drastische, arbitraire toekomstvisies hoopten te verbeteren (De weg naar Welville, De ingewijden, De vrouwen). De terranauten, T.C. Boyle’s zestiende roman, combineert beide.

In De terranauten baseert Boyle zich op het Biosphere-experiment in de woestijn van Arizona, begin jaren negentig. Daar werden acht mensen een jaar lang opgesloten – uitverkorenen – in een gigantisch terrarium. Ze moesten zichzelf zien te redden, maar – en hier is de interesse van Boyle gewekt – het mislukt. Boyle vertelt in feite hetzelfde verhaal, met dien verstande dat hij zijn personages Dawn, Judy en Ramsey het verhaal laat doen van de uiteindelijke mislukking. Dawn Chapman heeft om te beginnen haar frisse uiterlijk mee – Linda Ryu denkt dat de reden is waarom ze boven haar verkozen – en is positief ingesteld en enthousiast. Linda Ryu is de gefrustreerde achterblijver, de aanvankelijk beste vriendin van Dawn. Ramsey Roothoorp is de p.r.-man van de groep, een commerciële gladjakker zoals hij zichzelf noemt. Samen met Diane Kesselring (teamkapitein en beheer Veldgewassen), Richard Lack (Medische Dienst), Tom Cook (beheer Technosfeer), Gretchen Frost (beheer Wildernisbiomen), Stevie van Donk (specialist Mariene Systemen) en Troy Turner (beheer Analytische Systemen) gaan Dawn (beheer Gedomesticeerde Dieren) en Ramsey op 6 maart 1994 voor twee jaar de Ecosfeer 2 in, uitgezwaaid door de bedenker van project, Jerimiah Reed, alias God de Schepper (G.S.):

Honderden hoofden draaien zich om en richten hun blik op de glimmende witte deur van de luchtsluis met het voorportaal, waar G.S. als bij toverslag is verschenen, klaar om de grendel vast te pakken en het luik te openen terwijl de band losbarst in het opzwepende ritme van Fleetwood Macs ‘Tusk’ – Just tell me that you want me! De duizendkoppige menigte begint als één man te brullen.

Boyle zou Boyle niet zijn als hij de ego’s van zijn personages niet flink zou laten botsen. Volgens het beproefde recept van het steeds wisselende perspectief komt de lezer stukje bij beetje achter de beweegredenen en de onderliggende motieven van door Boyle’s hand gestuurde, enerzijds idealistische en anderzijds opportunistische vertellers. Geleidelijk ontstaat er oorlog in de afgesloten habitat. Met meesterhand geleidt Boyle de lezer door de lijvige roman heen, deze afwisselend vermakend met humor, bijtend sarcasme en reflectie op onze gedoemde planeet. En zo eindigen goede bedoelingen – de menselijke natuur eigen – zoals meestal in Boyle’s met vaart geschreven, exuberante romans ook in De terranauten in een pandemonium van onmacht en falen. Een mooie en logische toevoeging aan een imposant oeuvre.

Wiebren Rijkeboer

T.C. Boyle – De terranauten. Vertaald door Anne Jongeling. Atlas Contact, Amsterdam. 510 blz. € 24,99.