In dienst van het onrecht

Schokland is voor veel Groningers waarschijnlijk zeer herkenbaar. Niet elke Groninger woont in een boerderij maar (bijna) iedereen heeft wel met schade of versterking te maken gehad. Ergens op het Hogeland aan een betonpad ligt een karakteristieke negentiende-eeuwse kop-hals-rompboerderij met aardbevingsschade. In de keuken kan je vanwege de schade niet meer komen, maar dat wordt voorlopig nog niet gerepareerd. Wel worden er volop rapporten gemaakt en inspecties verricht. Dat doen mannen in pak die in opdracht van de NAM (‘de fakkelaars’) vooral pappen en nathouden. De grote beving moet nog komen.

Goldschmidt maakt er ondanks de neutrale toon geen geheim van aan wiens kant ze staat; het perspectief en de sympathie ligt bij de bewoners van de oude boerderij. Dat blijkt ook al uit de proloog over vulkanoloog Mercalli. Mercalli ontwierp een schaal die de grondversnelling meet. De schaal wordt in veel landen gebruikt, maar in Nederland niet; hier gebruiken we alleen de schaal van Richter, terwijl juist bij (ondiepe) aardbevingen veroorzaakt door de gaswinning de schaal van Mercalli veel meer zeggingskracht heeft.

In de boerderij wonen drie generaties van de familie Koridon; Zwier, zijn dochter Trijn en kleindochter Femke. Oma Koridon is overleden, wat waarschijnlijk niet was gebeurd zonder de problemen die bij de gaswinning komen kijken. Dochter Trijn probeerde jaren terug de boerderij – waar ze met tegenzin aan het werk was – te verlaten maar is na een omzwerving van een paar jaar teruggekomen met een dochter. Die dochter, Femke, is door haar vriendin die biologisch boert, op het idee gebracht om het bedrijf om te gooien en wil ook op de biologische toer gaan boeren. Trijn ziet daar niets in. Zwier gaat uiteindelijk om. Het gaat in Schokland niet alleen over de voortzetting van het boerenbedrijf.

En ook niet alleen om de tegenstelling vernieuwing en behoud. Het gaat ook over liefde, onafhankelijkheid, burgerlijke ongehoorzaamheid en schuld. Maar dat is de achtergrond voor het echte verhaal, want het echte hoofdpersonage is misschien toch wel de burger die niet gehoord wordt en machteloos tegenover het grootkapitaal staat en verraden wordt door de staat. Hoe sympathiek dat gegeven ook is, de rest van het verhaal staat te nadrukkelijk in dienst van het onrecht.

Rieuwert Krol

Saskia Goldschmidt – Schokland. Cossee, Amsterdam. 316 blz. € 19,99.