Struikrover wordt heilige

Je bent gewaarschuwd als je onder de titel De heilige op de cover de genreaanduiding ‘Een schelmenroman’ leest. Meteen op de eerste bladzijden loopt de Franse hoofdpersoon Donatien, een naam die hij zichzelf gegeven heeft, over het slagveld dat bezaaid ligt met Duitse lijken. Het is 1814 en Donatien kijkt of er nog wat te roven valt. Op het lichaam van een nog creperende Duitser ontdekt hij een brief en het lieftallige portret van diens verloofde. Hij ziet een mooie toekomst voor zichzelf met dit meisje en zoals een echte schelm betaamt gaat hij welgemoed op weg, niet nadat hij de Duitser nog een paar extra vuistlagen heeft toegediend. Hoezo heilige?

Vanaf dat moment buitelen de gebeurtenissen over elkaar heen. Martin Michael Driessen kent de wetten van dit genre goed. In een schelmenroman kunnen de vreselijkste dingen gebeuren, maar alles moet wel op een opgewekte toon gebracht worden. Bovendien moet de vaart erin blijven en dat kan alleen maar als de meest ongeloofwaardige overgangen gemaakt kunnen worden. Toevallige ontmoetingen te over. Dat gebeurt bijvoorbeeld als hij sir Francis Beaufort tegenkomt en het is natuurlijk aan Donatien te danken dat Beaufort op het idee van windsnelheden komt. Naast Beaufort komt ook de Deense natuurkundige Hans Christian Ørsted op zijn pad die hem elektrische schokken toedient. De schrijvers Toergenjev, Victor Hugo en August von Platen worden eveneens onderdeel van het verhaal. De laatste helpt hij ook nog seksueel aan zijn gerief, want een goede schelm laat zijn seksuele voorkeur afhangen van het moment. Donatien is een kruising tussen Hieronymus Jobs, Felix Krull en de 100-jarige man die uit het raam klom. Voordat Donatien heilig wordt in de gevangenis is hij ook nog een tijdje struikrover en beleeft hij avonturen op zee. Wie van ernstige historische romans houdt met een psychologische laag moet deze roman beslist overslaan.

Driessen moet enorm veel plezier hebben gehad bij het schrijven van De heilige omdat in een schelmenroman alles mag. De schrijver mag schmieren door Donatien het woord ‘compartmentaliseren’ te laten gebruiken. De verteller mag bovendien liegen tegen de lezer, bijvoorbeeld over de manier waarop het verhaal afloopt. Hij mag ook lekker tegendraadse ideeën hebben:

Hij gedroeg zich altijd devoot en bescheiden, en ik had geen hoge dunk van hem, want als iemand bescheiden is, heeft hij daar meestal goede redenen voor.

Driessen speelt met de historie en met de lezer en als je meegaat in dat spel, dan beleef je een hoop lol aan De heilige.

Coen Peppelenbos

Martin Michael Driessen – De heilige. Van Oorschot, Amsterdam. 238 blz. € 22,50.

Deze recensie verscheen eerder in een iets kortere versie in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 20 september 2019.