Een toenaderingspoging via een enorme omweg

Welke identiteit neem je aan als je opgroeit met ouders die uit twee verschillende culturen komen. Journalist Haroon Ali heeft een Nederlandse moeder die zich heeft bekeerd tot de islam en een Pakistaanse vader. De echtscheiding tussen beide ouders zorgt voor een verwijdering met de vader die een tweede gezin sticht met een vrouw die gehoorzamer is en, volgens de vader althans, beter past binnen de islamitische cultuur. Bij zijn tweede vrouw krijgt de vader nog een zoon. Aan die halfbroer (een van de verklaringen van de titel) schrijft Ali zijn verhaal om te laten zien hoe hij aankijkt tegen hun gemeenschappelijke vader.

Half past in de traditie van de Vatersuche-romans. De kloof tussen vader en zoon is al groot, maar lijkt onoverbrugbaar sinds Ali samenwoont met een vriend. De sporadische keren dat de vader nog op bezoek komt, is er sprake van groot ongemak in de gesprekken met elkaar. Om zijn vader toch nader te komen, besluit Ali om naar Pakistan af te reizen en daar onder meer langs de familie van zijn vader te gaan. Het is een toenaderingspoging via een enorme omweg.

De onderdompeling in een cultuur die hij alleen maar van enkele reizen naar Pakistan als kind kent, is nogal confronterend. Ali beseft, ondanks de warme genegenheid van de familie van zijn vader, dat hij een westerse blik heeft. Zijn homoseksualiteit houdt hij voor de familieleden verborgen. Af en toe reist Ali los van zijn familie door het land en heeft hij wel contacten met andere homoseksuelen, maar dat gebeurt allemaal in het grootste geheim. Transgendervrouwen nemen weer een geheel eigen positie in. Het wordt duidelijk dat de mensen die hun geaardheid willen volgen op eieren moet lopen. Of, en dat is een terugkerend ander aspect van de Pakistaanse samenleving, een machtige familie hebben. Wie macht en geld heeft kan, ook in een samenleving die onder het juk leeft van extreme moslims, doen wat hij wil. Wie die macht niet heeft, loopt de kans om op een gruwelijke manier vermoord te worden. Geen haan zal ernaar kraaien.

Omdat hij geen witte Nederlandse toerist is, kan Haroon Ali makkelijker contacten leggen met de mensen uit het land van zijn vader. Dat maakt Half tot een journalistiek boek dat je dieper laat doordringen in een samenleving die je alleen maar via de tv en de krant kent. Toch blijft Ali zich bewust dat ook hij een buitenstaander blijft met ‘westerse kleding en mijn on-Pakistaanse uitstraling’.

Ik had mijn best gedaan om mijn eigen vooroordelen onder een loep te leggen, maar ik bleef uiteindelijk een foreigner. Voor iedere blinde vlek die zichtbaar werd, kwamen er weer nieuwe in de plaats. Ik had mijn vergeten vaderland tot in de vezels onderzocht, maar na al die weken reizen en ontdekken was mijn brein overbelast. De koek was op.

Het onderliggende doel, dichter tot de vader komen, mislukt. Je merkt de grote behoefte aan erkenning bij de schrijver van zijn eigen vader en keer op keer wordt hij teleurgesteld. Dat het cultuurverschil een muur vormt en blijft tussen vader en zoon is misschien de grootste tragiek van dit verhaal. Misschien kan hij zijn vader niet meer bereiken, maar zijn halfbroer nog wel.

Coen Peppelenbos

Haroon Ali – Half. De Bezige Bij, Amsterdam. 208 blz. € 20,99.