Stilte voor geluiden

De eerste bundel die ik ooit las van Jozef Deleu stamt uit 1974 en is getiteld De stilte groeit. Hoe mooi sluit deze bundel daar wat titel betreft bij aan: geluiden voor de laatste dag. De stilte is er nog steeds, want geluiden kunnen niet zonder de stilte, het een bestaat niet zonder het ander. De vraag dient zich direct aan: zijn er na de laatste dag geen geluiden meer, is de stilte dan volledig?

Het is een fraai uitgegeven bundel van het PoëzieCentrum in Gent. Jozef Deleu is dichter en oprichter en hoofdredacteur van het poëzietijdschrift Het Liegend Konijn dat sinds 2003 tweemaal per jaar verschijnt.
Deze bundel bevat miniaturen zoals op de kaft staat, of impressies, wat mij te binnenschoot toen ik ze las. Indrukken van wat gebeurd is, wat achter ons ligt en die samenkomen op het moment wanneer men terugblikt. Overdenkingen had er ook kunnen staan, geluiden zijn het in ieder geval, zoals je alle woorden die je leest om kunt zetten in geluiden, in klanken die verder vormgeven aan dat wat de dichter over wil brengen.

Het openingsgedicht Ankerloos koppelt het dromen aan de voortijd van ongeborenen. ‘waar elders / kan ik ankerloos / van vrijheid / genieten / dan in mijn dromen / voortijd / van ongeborenen’.

Deleu scheert langs de werkelijke wereld, langs de monotone Donau in Boedapest, langs Kreta waar de natuur zich niet stoort aan de beschaving, langs Polen, waar akkers in de zon baden. Maar ook raakt hij aan het abstracte, aan de liefde, aan de dood, aan hunkeren. Het woord hunkeren wordt in de context van een warenhuis besproken, waar we klaarblijkelijk niet hunkeren naar liefde, maar naar afleiding, naar bezit.

De vorm van de gedichten is constant: vijf regels, een witregel en dan nog twee regels, waarbij de lezer even de andere kant opgeduwd wordt. Als omdraaiing. Wanneer hij dicht dat hij als tachtigplusser door zijn haardos goed ligt bij marketeers, ontstaat er rebellie. Een ander zou dankbaar zijn, zich gecomplimenteerd voelen, maar juist dat afzetten tegen wat anderen van je vinden past een dichter.

De titel van de bundel, geluiden voor de laatste dag, zijn de slotregels van de miniatuur ‘Sluitstuk’. ‘Mijn leven volgt / zijn laatste pad / Vergetelheid maakt zich op […]’.

Laten we hopen dat de vergetelheid voor Jozef Deleu nog lang op zich laat wachten en wellicht zichzelf vergeet, zodat we van zijn poëzie kunnen blijven genieten.

Arjen van Meijgaard

Jozef Deleu – geluiden voor de laatste dag – Miniaturen. PoëzieCentrum, Gent. 36 blz. € 15.