Moedwillig misverstand

In Flarden, van de Tsjechische auteur Bianca Bellová (Praag, 1970), bekend van (o.m.) haar roman Het meer, zijn door Uitgeverij Voetnoot acht verhalen gebundeld, oorspronkelijk verschenen tussen 2012 en 2020. Ze tellen gemiddeld zo’n tien, elf pagina’s. Dat deze, in de Moldavietreeks als nummer 32 verschenen bundel toch 138 bladzijden lang is, is te danken aan toelichtende eindnoten, het nawoord van vertaler Kees Mercks en de witpagina’s tussen de verhalen.

Een terugkerend thema in de verhalen is al dan niet moedwillig misverstand als bepalend voor menselijke verhoudingen. Ongewild misverstand van de motieven en bedoelingen van een betekenisvolle ander, vaker moedwillig misverstand bijvoorbeeld door haar bij voorbaat uitsluiten van de mogelijkheid dat de ander, een jonge gespreksgenoot, iets snapt van haar verleden en haar denkwereld. Om dergelijk moedwillig misverstand draait het in ‘Het interview’, waarin een jongeman een hoogbejaarde dichteres bezoekt die begin jaren 1950 een van de slachtoffers was van de zuiveringen van 1951/52, waaraan de Tsjechoslowaakse Communistische Partij zich in opdracht van Stalin moest onderwerpen. De ter dood veroordeelden, zoals Slansky, hadden de pech dat Stalin met sterven wachtte tot 1953, toen ze al waren opgehangen. Anderen, zoals de geïnterviewde dichteres, die gevangenisstraffen moesten uitzitten, werden vrijgelaten nadat Chroetsjov het stalinistische ijs trachtte te ontdooien.

Ook de oude professor in het verhaal ‘De professor’, die zich ergert aan de jonge student die hem van de trein komt halen, is zo’n moedwillige misverstaander. Zij is in zijn ogen het zoveelste ignorante exemplaar van de met het smartphone-schermpje verkleefde generatie, waarmee hij helaas zo vaak te maken krijgt. Lang heeft hij niet nodig om zijn gietijzeren conclusie te trekken: op het bord dat zij op het perron omhooghoudt, staat zijn naam foutief gespeld.

De meeste verhalen hebben een pointe en sommige pointes zijn messcherp. Wat begint als een niet onvriendelijke schets kan ineens omslaan in iets duisters of zelfs macabers. Sommige verhalen lijken me uitermate geschikt voor bewerking tot scenario voor een korte film. Het verhaal ‘Natuurlijk keek ze’ riep bij mij zulke gedetailleerde beelden op dat ik dacht – en nog steeds vermoed – dat het vast al eens verfilmd is, voor tv misschien, en dat ik die verfilming moet hebben gezien. Van grondig zoekwerk om dat vermoeden te bevestigen of te ontzenuwen is het nog niet gekomen. Maar uit het opborrelen van dat vermoeden mag voorlopig worden geconcludeerd dat Bellová ook in kortebaanwerk beeldend schrijft en dat ze weet hoe je een spannend verhaal moet componeren.

Hans van der Heijde

Bianca Bellová – Flarden. Vertaling en nawoord Kees Mercks. Voetnoot, Antwerpen/Amsterdam; Moldavietreeks nr.32 138 blz. € 14,00.