Zandstralen langs de Belgische kust

Annelies Verbeke begint Koude soep (Terloopsreeks) met hoe ze een idyllisch beeld had van enkele dagen voor zichzelf: ‘Tussen de verkwikkende wandelingen in zou ik mijmeren en schrijven in hotelkamers. O, wat zou ik ’s ochtends telkens uitgerust en voldaan weer op de zachte zoute zee af huppelen! Misschien kon ik mijn telefoon uitzetten? Thuislaten zelfs? Weggooien!’ Verbeke zal niet de enige zijn die in haar drukke bestaan even snakt naar een moment voor zichzelf, los van alle schermen. Ze heeft echter een wandeling uitgekozen van zestig kilometer van Panne naar Oostende en van Oostende naar Knokke, en om de druk nog maar op te voeren: ze heeft slechts twee losse dagen om deze te volbrengen. En dan hebben we het nog maar niet over het weer…

Eigenlijk wil Verbeke ook de consumentenmentaliteit weerstaan die eisen stelt aan wat zo’n wandeling te bieden heeft. Toch hoopt ze stiekem dat de langdurige fysieke inspanning haar zal sterken: ‘Liefst wil ik opgetild en gedragen worden door de elementen, gesust en vernieuwd Knokke bereiken.’ Op de dag dat ze gaat wandelen, blijkt er echter een hevige oostenwind te staan, waardoor haar gezicht meteen verkrampt en ze in korte tijd compleet gezandstraald is. In de eerste mijmeringen duikt de schermverslaving humoristisch op:

Als je Google vraagt wat branding betekent, is het antwoord: ‘Branding staat voor de uitstraling van een merk, het gevoel dat het oproept bij het publiek en het beeld dat ze bij een merk voor ogen krijgen.’ Ach, waai maar, oostenwind! Snij me desnoods in schijfjes, zand! Werk me tegen en put me uit! Als ik maar even weg kan van de schermen en de markt, onder de wolken kan zijn in plaats van in de cloud, naast de brekende golven.

Verbeke neemt de lezer mee langs die golven en vertelt wat over de geschiedenis van de verschillende badplaatsen die ze tegenkomt. Tussen Koksijde en Oostduinkerke wordt ze bijvoorbeeld verrast door de garnalenvissers ‘in gele jekkers te paard’, die sinds 2013 aan de lijst van UNESCO Immaterieel Cultureel Erfgoed van de Mensheid zijn toegevoegd. Tussen de regels door klinkt kritiek op het ‘dolgedraaid kapitalisme’, niet alleen aan de kust van België, maar overal ter wereld. Ze haalt de Amerikaanse biologe Rachel Carson aan, die in de jaren zestig van de vorige eeuw al waarschuwde voor de aantasting van de zeeën en schreef over hoe door de eeuwen heen stukken land geregeld overstroomden en weer droog kwamen te liggen. Een mooi beeld in verband met de zee is dat van de ‘grote getijden van de aarde, waarvan de stadia niet in uren maar in millennia worden gemeten, getijden zo immens dat ze onzichtbaar en onbevattelijk zijn voor menselijke zintuigen.’ Bijzonder in dit geval is dat in de naam ‘Vlaanderen’ het Oudgermaanse flaumaz zit, dat overstroming betekent!

Ook de sporen van de Tweede Wereldoorlog zijn zichtbaar langs de kustlijn, zoals de IJzervlakte die in 1914 opzettelijk onder water werd gezet om de Duitsers tegen te houden, de vuurtoren die in beide oorlogen met de grond gelijk is gemaakt. Verbeke heeft niet alleen oog voor de geschiedenis van de plaatsen, maar ook voor wat er op het moment dat ze wandelt, voor haar ogen gebeurt, zoals diverse ‘slapsticktaferelen’, die voor een vrolijke noot zorgen tussen de soms wat zwaarmoedige overpeinzingen over het lot van de aarde.

Al met al geeft de wandeling niet alleen een mooi beeld van de Belgische kustlijn, maar ook van de geschiedenis en kwetsbaarheid ervan. De wandeling nodigt daarnaast uit tot kritisch nadenken over de uitputting van de aarde. Uiteindelijk heeft de wandeling Verbeke zelf toch een gevoel van ‘herstel’ gebracht, al weet ze niet precies waarvan. Wel moet ze eerlijk zijn: zulke wandelingen zijn eigenlijk te lang om regelmatig in te plannen, al zou ze dat best graag willen: ‘Ik wil het wel, neem me voor meer weerstand te bieden tegen de opklimmende golven van werk en verplichtingen, tegen de omgangsvormen tussen mensen die soms veel weg hebben van een onderstroom die je elk moment bij je enkels naar de bodem kan sleuren.’

Dietske Geerlings

Annelies Verbeke – Koude soep. Van Oorschot (Terloops), Amsterdam. 64 blz. € 13,50.