Geweld en erotiek in de handen van een taalkunstenaar

C.C. Krijgelmans stierf in 2022. Zijn heengaan werd door de literaire wereld echter nauwelijks opgemerkt. Krijgelmans is een schrijver die met zijn radicale verhalen en romans altijd in de marge werkte en met zijn klein oeuvre enkel avontuurlijke lezers wist te bereiken. Zijn vroege werken, zoals Messiah (1961) en Homunculi (1967), werden nochtans uitgegeven door De Bezige Bij – niet meteen een marginale uitgeverij. Succes bleef uit. Later ontfermde uitgeverij het balanseer zich over de literaire productie van C.C. Krijgelmans. De uitgeverij werd tevens vernoemd naar een verhaal van Krijgelmans uit Tandafslag (2007). Nu wordt postuum een nieuwe, korte roman gepubliceerd.

Paul Wildvlees Helderziende sluit stilistisch aan bij werken als Tandafslag en Schrappe Nelle (2014). Krijgelmans heeft de Nederlandse taal naar eigen hand gezet en een geheel eigen taaluniversum gecreëerd met nieuwe woorden en aparte woordcombinaties. Daarom is die taal ook altijd het belangrijkste onderwerp van Krijgelmans’ boeken. Maar dat betekent niet dat er geen narratieve lijn aanwezig is. Krijgelmans’ fantasie is onuitputtelijk en zorgt ook voor inhoudelijk vuurwerk. In Paul Wildvlees Helderziende beraamt de protagonist een aanslag op de ‘furroristen’ in het Volkscafé. Die ‘furroristen’ zijn moorddadige lieden die hun geweld baseren op ‘ethische, etnische en religieuze onwaarheden en onwaardigheden’. De lezer denkt onwillekeurig aan islamitische terreurgroepen. Wildvlees zelf is niet minder agressief:

Wildvlees was immers bezeten door het verval en de afbraak van het mensdommelijk ofte het biomassaal, waarvan hij de uitroeiing wou bespoedigen zoals zijn natrituurlijk driftig hem dit ingeven zou. Te beginnen in een nabij futureel met de oprichting van een globale slavenstaat.

Ultiem is Wildvlees uit op de vernietiging van de mensheid om haar te vervangen door een superras. Tegenover zijn vroegere kompaan Ludovic Tourelle is Wildvlees eveneens agressief. Als Tourelle met een mes zijn kamer binnensluipt, reageert Wildvlees met barbaars geweld. Hij neemt zelf een mes, steekt die in de geslachtsdelen van zijn aanvaller en maakt hem daarmee tot een ‘geslachtsloos onpersoon’:

Het was raak en maar al te waar. De klootschavuit strompelde van hier tot bijna daar, doch zonk dan traag op de knieën. Hij wou zich weer oprichten, wat uiteraard niet lukte met beide handen tegen zijn bloederig penelijk en testikulares aangedrukt. Zijn nog voor een kwart gemaskerde gezicht betrok en vertrok van fel uitgebeiteld achterlijk tot strak verwrongen met schaarse lippen en duidelijk hoorbare inzuigende wangen.

Het is meteen ook duidelijk dat door het geweld tot bovenmaatse proporties te verheffen, de scène ook een komische wending krijgt. Dikwijls verzacht humor de ernst in het oeuvre van Krijgelmans. Later zal Wilvlees’ vriend dokter Jurgen – iemand die graag chirurg was geweest in een nazi-concentratiekamp – de geslachtsdelen van Tourelle ook gewoon weer aan zijn lichaam bevestigen.

Naast brutaal geweld zit er ook erotiek in de roman; twee onderwerpen die de auteur dikwijls met elkaar verbindt – een knipoog naar de De Sade, wiens De 120 dagen van Sodom, of de school der losbandigheid door Krijgelmans werd vertaald. Gangbare ‘horizontale feitelijkheden’ worden aangevuld met de meest bizarre vormen van seksualiteit. Wildevlees doorboort de wang van zijn geliefde en neemt haar in het vrijgekomen gat. Hij verwijdert ook ‘haar linker balogig’.

De literaire werken van C.C. Krijgelmans zijn radicaal onconventioneel en daarom bevragen en betwisten ze per definitie het gezag van wat als norm wordt beschouwd. Paul Wildvlees Helderziende is geen uitzondering. Het metanarratief dat doorheen de roman loopt, geeft bovendien een extra laag aan de tekst. Paul Wildevlees is niet enkel een ordinaire helderziende, hij creëert ook zelf het verhaal. Zo is hij in staat om zelf zijn geliefde te creëren en het interieur van zijn woonst in een handomdraai te veranderen. Het is alsof niet Krijgelmans maar wel Wildvlees de roman schrijft. Op andere momenten is het alsof de roman zichzelf schrijft.

C.C. Krijgelmans is een belangrijk auteur. Hugo Claus zei ooit: ‘Voor Krijgelmans zou ik met plezier opzij gaan.’ Roem is relatief. Paul Wildvlees Helderziende is opnieuw een typische Krijgelmans. De roman is hard, erotisch, gewelddadig, postapocalyptisch. Een roman voor lezers die houden van een tekst die laat zien wat taal vermag in de handen van een begenadigd auteur, voor lezers die houden van een wilde weelde van taal, een orgie van woorden, zinnen en klanken. De roman, hoewel de laatste ‘tekstieliteit’ van Krijgelmans, is tevens een uitstekende introductie tot zijn oeuvre.

Kris Velter

C.C. Krijgelmans – Paul Wildvlees Helderziende. Het balanseer, Gent. 120 blz. € 19,50.