Deze recensie van Timboektoe verscheen voor het eerst in 2000.

Trouwe hond wordt vlieg

De Amerikaanse auteur Paul Auster zet je als lezer altijd voor het blok. Nooit zal hij je een normaal boek voorschotelen. Dat begon al bij zijn New York-trilogie waarin hij bijvoorbeeld een boek lang iemand patronen laat lopen door de straten van New York of een hoofdpersoon iemand een boek lang in de gaten houdt aan de overkant van de straat. De hoofdpersoon in zijn laatste roman Timboektoe is een hond.

Op zich is dat gegeven niet nieuw. Er zijn al vaker honden- en kattenboeken geschreven. Mr. Bones is de trouwe metgezel van de mislukte schrijver Willy G. Christmas. Als Auster gewoon voor de schrijver als hoofdpersoon had gekozen, dan zou het boek het portret van een zonderling zijn geweest. Christmas (tot inzicht gekomen door de kerstman, vandaar de naam) leidt in de zomer een zwervend bestaan en in de winter zit hij bij zijn moeder de tijd te doden. Door Mr. Bones komt hij zo af en toe op een briljant idee. Geïnspireerd door de geweldige reukzin van een hond wil hij bijvoorbeeld een geurensymphonie schrijven.

Nu is Christmas geen zonderling, maar een fantastische baas in de ogen van Mr. Bones, die zijn baas graag assisteert en helpt bij zijn projecten. En dan ook nog zwerven: voor een hond een paradijselijk bestaan. Maar Christmas jaagt zijn kapitaal erdoorheen en stevent rechtstreeks af op zijn dood. Mr. Bones geniet daarna nog even het vertrouwen van een Chinese jongen, alhoewel Christmas hem nog zo voor de Chinezen heeft gewaarschuwd, vooral de restauranthouders, en komt daarna in de redelijk veilige haven van een middleclass gezin.

Doordat je meegaat met de hond breken de levens van de baasjes nogal abrupt af. Als lezer wil je graag weten hoe het met de mensen verder gaat. Bij Christmas lost Auster dat op door de hond een visioen te geven, waardoor hij als vlieg mee kan naar het hospitaalbed waar hij uiteindelijk de dood van zijn baas kan volgen. Je moet dan wel heel erg afdwalen van je realiteitszin om hierin mee te kunnen gaan, maar in de wereld van Auster gebeurt het allemaal zomaar.

Een denkende hond is nog tot daaraan toe, maar ook nog metamorfoses: Auster goes Disney. Aan de ene kant de tranentrekkende vorm van het hondje dat eenzaam en alleen in de wereld komt te staan en aan de andere kant de semi-intellectuele ideeën van de hond. Vergeleken met zijn andere werk is deze roman van een veel lichter kaliber.

Coen Peppelenbos

Paul Auster – Timboektoe. Vertaald door Annelies Eulen. De Arbeiderspers, Amsterdam. 168 blz. (Later heruitgegeven door De Bezige Bij)

Deze recensie verscheen voor het eerst op 25 augustus 2000 in de Leeuwarder Courant.