Lot werd plot

Je zou graag een paar extra jaren bij je leven willen hebben om alle leesachterstanden weg te werken en complete oeuvres te lezen van schrijvers die je goed vindt (Virginia Woolf) of schrijvers van wie je nog nooit wat hebt gelezen (Vivian Gornick). Die wens komt bovendrijven als je Voornamelijk vrouwen leest van Connie Palmen waarin ze haar essays over schrijfsters heeft gebundeld. Het zijn niet allemaal vrouwen, want ook aan Philip Roth wordt een essay gewijd en niet altijd schrijfsters want ook het tragische leven van filmster Marilyn Monroe komt aan bod.

Het scherpste, meest uitdagende stuk is ‘Lola’, ook niet de naam van een schrijfster, maar de titel van de bekende song van The Kinks, met de regels ‘Girls will be boys and boys will be girls / It’s a mixed up, muddled up, shook up world / Except for Lola’. Hierin gaat Palmen in op de vloeiende grenzen tussen het mannelijke en het vrouwelijke; mensen hebben zelf de vrijheid gekregen om te beschikken over het lichaam waarin ze geboren zijn. ‘Lot werd plot.’ En daar komt realiteit en kunst bij elkaar, want wie zichzelf maakt, betreedt ook het domein van de fictie. Het hoofdstuk eindigt als een loflied op de dubbelzinnigheid van fictie.

Alleen slechte schrijvers en rabiate schreeuwers houden het zuiver mannelijke en vrouwelijke als ideaalbeeld in stand, en dat meestal met vuige politieke bedoelingen.

Na de uitslag van de verkiezingen, waarbij een partij gewonnen heeft die het over ‘genderwaanzin’ heeft, krijgt Palmen alleen maar meer gelijk.

Denk niet dat Palmen kritiekloos omgaat met de schrijfsters die ze bespreekt. Olivia Laing die na haar praktijk als natuurgenezer literatuurredacteur werd bij The Observer moet enige spot verdragen. Palmen is een liefhebber van haar werk ondanks ‘dat er altijd iets van de kruidendokter in doorschemert’.

In Voornamelijk vrouwen beschrijft Palmen ook het leven en werk van enkele zelfdestructieve vrouwen. Vrouwen die een eigen versie van zichzelf hebben gemaakt om te kunnen bestaan, zoals Norma Jean Baker Marilyn Monroe creëerde. Zoals Mary Patricia Plangman de schrijfster Patricia Highsmith werd (de achternaam van haar pleegvader). Een leven vol mislukte verhoudingen met vrouwen, alcoholisme, kettingroken en depressiviteit gaat schuil achter een enorme productie aan romans en verhalen. Daarin zijn niet de speurders de helden, maar juist de oplichters. ‘In de wereld van Highsmith heerst een haast vrolijke onverschilligheid ten aanzien van het goede.’ Zo’n schrijfster krijgt op voorhand al mijn sympathie. Ik ben al begonnen in De getalenteerde Mr. Ripley. Haar duizend pagina’s tellende dagboek ligt ook al klaar. Dankzij deze essaybundel heb je nog jaren leesplezier voor de boeg.

Coen Peppelenbos

Connie Palmen – Voornamelijk vrouwen. Prometheus, Amsterdam. 180 blz. € 21,-.

Deze recensie verscheen eerder in een kortere versie in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden (op papier op 5 december 2023)