Verandering, verzoening, verlichting

De verhalenbundel De splitsingen is het chapbook van Steff Geelen. ‘Chapbook’ is de benaming die literatuurorganisatie Wintertuin heeft gegeven aan het eerste boek(je) dat hun talenten uitbrengen. Een debuut mag het niet heten; een chapbook is eerder een proeve van bekwaamheid waarmee de schrijver bij een uitgeverij aan kan kloppen om aan een debuut te gaan werken.

Steff Geelen (1995) heeft gekozen voor een bundel met zes verhalen waarin de wereld steeds een beetje op zijn kop staat. Soms letterlijk: in het eerste verhaal ‘Wankelen heeft een slechte reputatie’ beleeft de ik-figuur alles ondersteboven. Diens vriendengroep heeft hier geen last van, waardoor de ik-figuur zich meer en meer afzondert van hen. Tegelijkertijd heeft de ik-figuur wel het besef dat het niet het ondersteboven zijn is wat tot het grootste ongemak lijdt, maar het terugverlangen naar de tijd van voor de omkering. ‘En niet het snijden doet zo’n pijn, / maar het afgesneden zijn’ dichtte Vasalis al in ‘Sotto Voce’ in de bundel Vergezichten en gezichten (1954).

De metamorfose keert in ieder verhaal terug. De hoofdpersonages maken een hevige verandering door die hen meestal sterk naar binnen laat keren. Ze vervellen; ze kunnen plots niemand meer aankijken; ze blijken gesplitst. Hoewel ze niets aan deze bizarre veranderingen kunnen doen lijken ze zich wel schuldig te voelen. Ze zonderen zich af, liegen tegen vrienden, geliefden of huisgenoten. Op het moment dat ze zich verzoenen met hun lot, komt de verlichting. Maar ze zijn onderweg van alles kwijtgeraakt.

De verhalen in de bundel zijn grofweg in twee categorieën in te delen, namelijk de categorie waarin het bizarre gegeven in de verhaalwereld al genormaliseerd lijkt, en de categorie waarin het verhaal om het bizarre draait. Ik vind Geelen sterker in die eerste categorie. In het eerder genoemde ‘Wankelen heeft een slechte reputatie’, is de wereld al een tijdje ondersteboven voor de ik-figuur en hebben alle personages zich deze verandering eigen gemaakt. Er is dan meer ruimte voor het beschrijven van de veranderde verhoudingen die de nieuwe toestand tussen de personages teweeg heeft gebracht. In het slotverhaal ‘No Real Toni’ draait het hele verhaal om alle keren dat Toni erachter komt dat er een afscheiding van zichzelf rondloopt. Toni’s achtergrond, of meer een setting is het algemeen, komt er dan bekaaider vanaf.

In een interview met het ILFU heeft Geelen verteld dat alle hoofdpersonages in hun bundel transpersonen zijn. Daarin zit het uiteraard ook het idee van een metamorfose, van een transformatie vervat. Dat ze trans zijn, daarover gaan de meeste verhalen niet, zoals het in de ideale wereld misschien ook wel zou moeten zijn. Wat wel opvalt is dat de personages allemaal verschillen in seksualiteit en gender. Dat dit opvalt, laat pijnlijk zien hoe binair- en heteroseksueelgericht ook moderne (Nederlandstalige) fictieboeken nog zijn. De terloopse wijze waarop Geelen met deze bundel verandering aanbrengt in deze traditie is lovenswaardig.

Dat doet Geelen in een stijl waar je snel ‘overheen leest’, in de zin van: de bundel leest vlot weg. De zinnen zijn kort en conventioneel van opbouw en er is een prettige afwisseling van letterlijke beschrijvingen en figuurlijke omschrijvingen. Eenmaal vallen alle leestekens weg en belanden we in een beeldenstroom wanneer het hoofdpersonage Robin zichzelf bevredigt. Die beeldenstroom is een van de opsommingen die De splitsingen bevat. Vaak voelen de onderdelen van die opsommingen wat willekeurig aan waardoor je steeds het gevoel hebt dat er ook minder of andere voorbeelden gegeven hadden kunnen worden:

Ze ademt haar geur in en sluit haar ogen, denkt aan vakanties, aan het geluid van regen op een golfplaten dak, aan een dichtvallende deur, aan het uitgedoofde gezicht van haar vader, aan wolkenkrabbers die als dominostenen omtuimelen, aan steentjes op het water ketsen, aan iemands hand vasthouden, aan de natte snoet van een hond tegen haar wang, aan de zee die zichzelf het strand opwerpt.

Blijft staan dat De splitsingen een geslaagd chapbook is te noemen, waarmee Geelen met vertrouwen de uitgeverijen langs kan gaan. Dat het boek ook nog eens een fraai vormgegeven boekenlegger en een kaartje bevat, en de binnenzijde voorzien is van raadselachtige illustraties van een vallend stuk servies, maakt het nog meer tot een visitekaartje.

Martijn van Bruggen

Steff Geelen – De splitsingen. Wintertuin, Nijmegen. 108 blz. €15,00.