Een kleine vijftien jaar geleden was ik op bezoek bij Ko Colijn op landgoed Clingendael. We zaten bijeen in de kamer waar Seyss-Inquart ooit met zijn nazi-vriendjes stiekem Amerikaanse films bekeek. Democratieën zijn een onderhoudsgevoelige staatsvorm, zei Colijn. Maar onderling verhouden ze zich stabiel tot elkaar. Ze vallen elkaar niet aan: hoe meer democratieën, hoe minder oorlog. Een vanzelfsprekende kracht, scheen het mij toe. Maar dat zit anders. Niet om de paar jaar een lapje erover, maar dagelijks vegen.