Recensie: Pieter Koolwijk – Schatpakkers
Een tikkeltje tegendraads en lekker eigenwijs
Het avontuurlijke Kinderboekenweekgeschenk Schatpakkers van Pieter Koolwijk gaat over vriendschap, pesten en anders zijn. Nevin is een onzeker meisje. Ze wordt door haar vader naar buiten ‘gemopperd’ om te spelen. Onterecht, vindt ze. Om te laten merken hoe frustrerend dat is neemt ze zijn autosleutel mee, zodat hij niet naar de voetbalwedstrijd kan. Per ongeluk valt de sleutel in een put. Er klinkt een vreemd hoog stemmetje, een donkerblauw klein handje komt tevoorschijn en graait de sleutel mee. Metersdiepe problemen. Onverwachts schieten Bec en Davy te hulp. Twee kinderen die altijd gepest worden, ook door Nevin…
Passend bij het thema van de Kinderboekenweek 2024 zijn de hoofdpersonages een tikkeltje tegendraads en lekker eigenwijs. Bec (Slakkendrek) is allesbehalve gewoon, in haar spijkerbroek met stukken op de knieën en haar regenjas vol slakken. Ook Davy (De Stille Stomper, of Domme Davy) valt buiten de boot. Hij is de allergrootste jongen van de school en praat niet zoveel, vooral niet tegen mensen die hem onaardig behandelen. Nevin, stiekem gewoon een meeloper, weet nog niet zo goed wie ze is en hoe ze wil zijn. Zolang ze zelf maar niet uitgelachen of gepest wordt, vindt ze het vooralsnog allemaal wel best.
Het verhaal start met een alledaagse confrontatie tussen vader en dochter. Je proeft de opgekropte woede van de opgroeiende Nevin: haar vader meet duidelijk met twee maten.
‘Je leeft achter schermen!’
Nevin balt haar vuisten. ‘Nou en? Dat doet iedereen.’
Haar vader heeft weer eens zo’n bui. Ineens zijn telefoons, computers en televisies de grote vijand. Niet die van hem. Welnee. Alleen die van haar.
Vol frustratie over zoveel onrecht raakt Nevin, na een impulsieve actie, steeds dieper in de problemen. ‘Problemen in de fikhitte van het middelpunt van de aarde.’
Het taalgebruik is vlot, scherp en bevat humor. Korte zinnen en gedetailleerde omschrijvingen zorgen voor een eerste kennismaking met de personages, die aan de hand van treffende dialogen verder worden uitgediept.
De ontmoeting met Bec en Davy leert Nevin kritisch kijken naar zichzelf en haar gedrag. Wie zijn haar echte vrienden? Hoe werkt vriendschap eigenlijk, wat maakt iemand een echte vriend? Op weg naar de Scheldfabriek wordt ze luidkeels geconfronteerd met haar diepste angsten en geheimen, met gedachten die ze het liefst ver weg stopt. Terwijl de anderen onverstoord verder lopen, lukt het Nevin maar niet om ze te negeren.
‘Zij nepvriend! Anderen gebruiken!’ Voor de zoveelste keer schateren ze het uit. Nevin blijft staan. Het is zo. Bec en Davy zijn haar vrienden niet, maar ze lopen wel voor haar naar de fabriek. En wat doet zij zelf? Ze blijft erachter hangen, zodat ze kan vluchten als het nodig is.
Hoewel de Scheldfabriek en de brutale, maar aandoenlijke Schatpakkers een grote rol spelen in het boek, zit wat mij betreft de kracht in Nevins’ groei. Haar worsteling met groepsdruk en haar wankele zelfbeeld maken Nevin tot een geloofwaardig en sympathiek personage. Ze zit zichzelf enorm in de weg en sukkelt daarom het liefst maar wat achter anderen aan. Door de zachtaardige, maar doeltreffende aanmoedigingen van haar nieuwe vrienden, leert ze van haar eigen tekortkomingen, reflecteert hierop en doet haar best om het anders te doen.
‘Waarom praten ze zo raar?’ vraagt Nevin zachtjes.
‘Niet raar,’ zegt Bec, ‘Anders.’
Nevins hoofd wordt warm. ‘Nou ja… dat dus.’
Ze hebben gewoon niet zoveel woorden nodig.’ Bec leunt een een stukje naar Nevin toe. ‘Dat betekent dus niet dat ze dom zijn,’ vult ze aan. ‘Het is juist slim dat ze er minder nodig hebben.’
Nevin knikt en doet heel hard haar best om niet Davy’s kant op te kijken.
Wanneer het erop aankomt, wanneer de problemen echt het middelpunt van de aarde dreigen te raken (‘daar is het loeiheet!’), ontdekt Nevin de oprechte waarde van vriendschap. Want ‘alleen is niets’.
Waar de strekking van het verhaal lichtvoetig blijft en zelfs de slechteriken een klein hartje blijken te hebben, zijn het de diepere lagen waardoor Schatpakkers blijft hangen. Auteur Pieter Koolwijk gaat maatschappelijke thema’s als pesten en eenzaamheid niet uit de weg maar weet ze luchtig te verpakken.
Chaotisch buitelen gebeurtenissen, bijzondere wezentjes en vrolijke scheldwoorden over elkaar heen. Het is niet altijd even duidelijk wat er precies gebeurt en waarom. Zo blijft het vaag waarom de Oude Schat is afgepakt door mensen. Ook voelt het vreemd dat Nevin in haar eentje ontsnapt en niet zeker weet of haar vrienden veilig wegkomen. ‘Alleen is niets’ en ‘samen is iets’. Waarom dan toch alleen er vandoor gaan? Het zijn slechts details, deze losse eindjes. Het verhaal wordt, met een verrassende wending, netjes afgerond.
De illustraties van Linde Faas zijn – zelfs in zwart-wit – een uitstekende toevoeging om wat orde te scheppen en helderheid te geven over deze fantasierijke wereld. Opmerkelijk, hoeveel emotie er in de getekende ogen van Nevin valt af te lezen.
Kortom, Schatpakkers is een avontuurlijk en hartverwarmend boek. Heel geschikt voor jonge lezers, maar zeker ook voor volwassenen.
Sjoukje Werkman
Pieter Koolwijk – Schatpakkers. Met illustraties van Linde Faas. CPNB, in samenwerking met Lemniscaat. 94 blz. Prijs varieert.