Heeft Sally Rooney een IJslandse zus?

De zeepvogel van de jonge IJslandse auteur María Elísabet Bragadóttir bestaat uit drie verhalen waarin vrouwelijke hoofdpersonages hun weg zoeken in de liefde en in het leven. Ze botsen daarbij op onzekerheden, communicatieproblemen, trauma’s en andere hindernissen.

Wie nog nooit van Bragadóttir (1993) gehoord heeft, hoeft niet meteen te blozen van schaamte. Bij ons is Bragadóttir nog niet breed bekend, maar in IJsland deed haar debuut Kamers in een andere wereld – ook een verhalenbundel – het in 2020 wel al bijzonder goed. Het werd bestempeld als ‘ontdekking van het jaar’ door de grootste krant van IJsland (Morgunblaðið) en het werd door IJslandse boekverkopers uitgeroepen tot een van de drie beste fictiewerken van het jaar.

Nu is haar laatste verhalenbundel Sápufuglinn bij Uitgeverij Oevers dus vertaald als De zeepvogel. De bundel bestaat uit drie verhalen. In het eerste verhaal, ‘Gefeliciteerd met je verjaardag’, volgt de lezer een dertigjare alleenstaande moeder met een laag zelfbeeld. Tijdens een avondje uit wordt ze verliefd op een getroebleerde kunstenaar, maar de avond loopt niet helemaal zoals gepland of gehoopt. Of toch wel? Ze beschrijft dat ze het gevoel heeft dat ze ‘in een oude lift vastzit, zonder te weten of die stilstaat of beweegt, of in welk gebouw die zich bevindt’.

In het titelverhaal ‘De zeepvogel’ wordt een 21-jarige barista verliefd op Jóhanna, een iets oudere vrachtwagenchauffeur en kunstenaar. Ze worstelt daarbij niet alleen met haar eigen imperfecties, maar ook met haar fysieke afkeer van seksualiteit. Een afkeer die op gespannen voet staat met haar verlangen naar verbinding en die tegelijk haar eigen twijfel en onzekerheid aanwakkert. Het hoofdpersonage wil Jóhanna een zeepvogel cadeau doen, maar ze wacht daarvoor op het juiste moment. Maar zoals dat soms gaat met het perfecte moment: als je erop wacht, komt het misschien nooit.

In het derde verhaal, ‘De Dwerg met het oor’, vermengt Bragadóttir realisme met fantasie en een scheutje absurdisme. Het gaat over een jong meisje dat, net als haar ‘voormoeders’ kan tijdreizen. De inspanning en de mentale sprong die Bragadóttir van de lezer vraagt, is hier het grootst. Thema’s zoals emotioneel isolement en generatietrauma komen wel aan bod, maar het blijft toch allemaal vrij vluchtig.

Er zijn enkele thema’s die terugkeren in de drie verhalen. Zo is er meermaals sprake van moeilijke of ontregelde communicatie in (liefdes)relaties. Dat hangt vaak samen met een soort onbereikbaarheid of onkenbaarheid van de ander. Een ander terugkerend thema is de verstoorde seksualiteit. Seks lijkt nooit onproblematisch.

Het is misschien netelig en voor een stuk zelfs oneerlijk om een jong en beginnend auteur te vergelijken met een van de meest succesvolle auteurs van de afgelopen tien jaar. Maar de combinatie van zoekende, onzekere personages, het graven in de complexiteit van menselijke relaties, de ongemakkelijke en verstoorde communicatie en de problematische seksualiteit… Het is moeilijk om dan niet aan de Ierse succesauteur Sally Rooney, bekend van onder meer Normale mensen en Intermezzo, te denken. In leeftijd is er trouwens niet eens zoveel verschil tussen beide auteurs. Ook in stijl zijn er wat gelijkenissen. Zo schrijft Bragadóttir net als Rooney rechttoe-rechtaan, al lijkt de Ierse nog net iets minimalistischer.

Om zeker te weten of de vergelijking steek houdt (of niet), zouden we een werk van wat langere adem van Bragadóttir moeten kunnen lezen. De IJslandse werkt aan een roman, dus kunnen we in de toekomst de proef op de som nemen. Deze bundel bevat alvast de kiemen van een beloftevolle toekomst.

Maarten De Rijk

María Elísabet Bragadóttir – De zeepvogel. Vertaald uit het IJslands door Laura Molenaar. Uitgeverij Oevers, Zaandam, 100 blz. € 19,00.