Het heft zelf in handen

Er is de minste zorg voor de mensen die haar het meest nodig hebben, ziet Michelle van Tongerloo als straatarts bij de Pauluskerk in Rotterdam. In haar wervelende boek Komt een land bij de dokter legt ze de erbarmelijke staat van de zorg in onze samenleving bloot. Van Tongerloo’s analyse laat (eventueel nog aanwezige) naïviteit verdampen en doet je nog beter inzien dat onze politiek de afgelopen jaren te weinig heeft gedaan voor dak- en thuislozen, verslaafden en mensen zonder geldige verblijfspapieren.

Het vertrekpunt voor de analyse over de problemen, de oorzaken en de oplossingen is steeds een verhaal van een patiënt die Van Tongerloo heeft bijgestaan. Door zo’n persoonlijke relaas word je met huid en haar in een schrijnende situatie getrokken. Je ervaart de onmacht, de absurditeit en de onrechtvaardigheid. Verbazing, verontwaardiging en boosheid strijden om voorrang terwijl Van Tongerloo de grootstedelijke problematiek ontrafelt en toont hoe een ‘versnipperingsinfarct’ ervoor zorgt dat niemand echt de verantwoordelijkheid neemt, omdat te veel partijen met een te klein gedeelte van de geldstroom bezig zijn: ‘Iedereen is verantwoordelijk voor een stukje van de puzzel, maar niemand voor de puzzel als geheel.’ De afgelopen week plaatste ze op Instagram een overzicht van het aantal betrokkenen instanties voor een dakloze moeder met twee kinderen: aan ruim 100 medewerkers uit diverse instellingen had deze vrouw haar verhaal moeten vertellen. En overal waar ze met deze vrouw aanklopte, werden ze weggestuurd: ’De mens is in de zorg en in de samenleving uit het oog geraakt.’

Nergens vervalt Van Tongerloo in simplistische redeneringen of wijst ze zondebokken aan. Wel gaat ze steeds bij uiteenlopende experts te rade (in ruim 250 noten verantwoordt ze actuele, relevante bronnen) en demonstreert ze hoe de gezonde kant van mensen met een beetje rust en zorg weer tevoorschijn kan komen. En hoe omgekeerd ook geldt: ‘Jaag mensen op, criminaliseer ze, en ze gaan sneller ongezond en onveilig gedrag vertonen.’

Van Tongerloo is niet het type om bij de pakken neer te zitten. Uit onvrede met het huidige zorgsysteem besluit ze zelf oplossingen te organiseren voor deze mensen die in de schaduw leven. Ze benadert haar patienten met waardigheid, vanuit gelijkwaardigheid en vraagt hen wat zij zélf denken dat ze nodig hebben. Dat is een essentiële vraag die hen eigenlijk nooit gesteld blijkt te worden. Ze realiseert hun primaire levensbehoeftes eerst met eigen geld en in de loop van de tijd helpen donateurs haar. Door hun zelfredzaamheid aan te spreken, hen zelf het heft in handen te geven, hen te omringen met zorgzame mensen lukt het velen om hun leven op te pakken, mét een dak boven het hoofd.

Inmiddels heeft Van Tongerloo een stichting in het leven geroepen: www.lekkergeven.nl.Na het lezen van de aangrijpende verhalen van Solomon, Amro, Salem (pseudoniem), Dariusz, Daniel, Izabela, Ron, Henk, Giuseppe, Felipe (pseudoniem), Rachida, Maritsha (pseudoniem), Elys, Elijah (pseudoniem), Ralph, Anna, Rob, Arie, Greg en Rilana voel je vanzelf de behoefte om jouw steentje bij te dragen aan een humaner bestaan voor mensen die in nood verkeren. Als je een greintje solidariteit hebt, wijs je net als Van Tongerloo niet naar de overheid, maar neem je zelf het heft in handen: koop dit boek en ervaar hoe we gezamenlijk gemeenschappelijke problemen kunnen oplossen. Zo ‘maken we onze samenleving sterker. Dusdanig sterk dat we de overheid kunnen dwingen om zich bij óns aan te sluiten, in plaats van andersom.’

Miriam Piters

Michelle van Tongerloo – Komt een land bij de dokter. Nederland door de ogen van een straatarts. De Correspondent. 292 blz. € 23.00.