Opstand in Antwerpen

In 1566 verwoest een beeldenstorm de Onze-Lieve-Vrouwekerk in Antwerpen. Calvinisten, lutheranen, wederdopers; de bevolking had genoeg van de overheersing en uitbuiting door de Spaanse koning en plundert en vernielt de rooms-katholieke kerken. De sancties, met openbare terechtstellingen, zijn gruwelijk.

In Wildevrouw van Jeroen Olyslaegers kijkt de gevluchte herbergier Beer terug op die tijd in aanloop tot wat wij later de Tachtigjarige Oorlog zijn gaan noemen. Hij heeft de kroeg In de Wildeman in Amsterdam, maar dat etablissement is slechts een schim van zijn herberg In de Engel in Antwerpen waar andersdenkenden onderdak vinden. Onder de clientèle bevinden zich onder meer de schilder Breughel en de kaartenmaker Ortelius en de Engelse humanist John Dee die onder zijn dak een verboden boek aan het schrijven is.

In het wapen van Antwerpen staat, net als op het omslag, een wildevrouw en een wildeman afgebeeld. Beer speelt jaarlijks die wildeman in een feest om de lente aan te kondigen. Tegenover dat spel staat letterlijk een wildevrouw, een kleine vrouw die samen met haar dochter door scheepslieden is gevangen in een tocht naar het noorden. Zij worden ondergebracht in de herberg van Beer en worden door hem als wilde beesten tentoongesteld voor gasten die even willen griezelen. Pas later vermenselijkt deze wildevrouw voor Beer.

Het lukt Olyslaegers om de geschiedenis van de zestiende eeuw tot leven te brengen, de veelkleurigheid van Antwerpen op te roepen en tegelijkertijd het persoonlijke verhaal te vertellen van de herbergier. Beer is een getourmenteerd man. Drie echtgenotes zijn in het kraambed gestorven en zijn enige zoon wordt door anderen als een monster gezien omdat hij enorm behaard is. Zijn herberg is dan wel een broedplaats van denkers, wetenschappers en kunstenaars, de Familie, maar het is een groep waarin hij toch een buitenstaander blijft. De geschiedenis van Antwerpen die naar een kookpunt van geweld gaat, loopt parallel met de neergang van de herbergier die uiteindelijk als verrader door zijn vrienden gezien zal worden. Olyslaegers heeft de teugels stevig in handen, hij weet de diverse verhaallijnen naar een climax te brengen met ook nog wat vertroosting op het eind.

Los van de kracht van de roman dringt het besef door dat wij Nederlanders over het algemeen weinig weten van de zestiende eeuw in Vlaanderen. De rol die Willem van Oranje en de geuzen hebben gespeeld in Antwerpen kende ik althans nauwelijks. Jeroen Olyslaegers schreef een grootse, maar dus ook leerzame roman.

Coen Peppelenbos

Jeroen Olyslaegers – Wildevrouw. De Bezige Bij, Amsterdam. 416 blz. € 26,99.

Lees ook de recensie van Jan de Jong over dit boek.

Deze recensie verscheen eerder in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 15 januari 2021.