Alle verhalen van Julian Barnes

Tot het vele literaire werk dat van de Britse auteur Julian Barnes (Leicester, 1946) in vertaling is verschenen, behoren ook drie verhalenbundels, Over het Kanaal, De Citroentafel en Polsslag. Uitgeverij AtlasContact heeft die drie bundels nu in één band bijeengebracht en daar nog een herziene vertaling van het verhaal ‘Hommage aan Hemingway’ aan toegevoegd. Deze verzameling, 680 bladzijden dik, telt zesendertig verhalen.

Proberen ze onder één thematische noemer te brengen leidt tot gemeenplaatsen: zoals bijna alle literatuur gaan ze over liefde en besef van vergankelijkheid en de eindigheid van het leven, dat toeneemt naarmate je ouder wordt.

Bij Barnes glijdt dat besef nooit af naar sentimentaliteit. Steeds als dat dreigt steekt Barnes ineens een geestige, ironische, of zelfs sarcastische weerhaak uit die dat verhindert.

In vier verhalen, ‘Bij Phil en Joanna’ 1, 2, 3 en 4, verlaat Barnes de conventionele verhaalvorm. Louter opgebouwd uit conversatie-bijdragen geven ze gesprekken weer van een klein gezelschap dat regelmatig bijeenkomt voor een etentje, met veel wijn besprenkeld. Debiteren van weetjes, die weer onderuithalen met een grap, elkaar vliegen afvangen en aftroeven met ad rem geestigheden, het gespreksonderwerp al direct na aanvatten associatief laten ontsporen, we kennen het allemaal, maar het vergt literair meesterschap om dat in zo’n vorm weer te geven én het gewenste effect weten te bewerkstelligen, namelijk laten zien hoezeer idées reçues gesprekken bepalen als gezelligheid troef is en wijn geremdheid heeft weggenomen. Ongetwijfeld heeft Barnes bij deze verhalen Flaubert voor ogen gehad. Franse literatuur, de Franse taal en Frankrijk in het algemeen zijn trouwens nooit ver weg in Barnes’ werk.

Hoe uiteenlopend de verhalen ook zijn qua onderwerpen, ze zijn allemaal direct identificeerbaar als verhalen van Barnes, vanwege diens afgewogen, subtiele en zorgvuldige stijl. Hij beschrijft ‘grote gevoelens’ nooit expliciet, waarmee niet gezegd wil zijn dat zijn toon afstandelijk is, maar dat het verhaal en de erin beschreven gebeurtenissen gevoelens oproepen zonder dat Barnes ze direct benoemt. Je zou kunnen zeggen dat hij erop vertrouwt dat hij met zijn stijl en zijn ironische distantie de werkelijkheid zo toont, dat de lezer de diepere gevoelslagen ‘onder’ het verhaal zelf zal aanboren.

Het slotverhaal, ‘Hommage aan Hemingway’, eindigt met een ironische kwinkslag: ‘Hij probeerde het allemaal op te schrijven, eenvoudig en eerlijk, langs zuiver morele lijnen.
Maar nog wilde niemand het uitgeven.’

Hans van der Heijde

Julian Barnes – Verzamelde verhalen. Vertaling Else Hoog, Jelle Noorman en Ronald Vlek. Atlas Contact, Amsterdam. 680 blz. € 29,99.