Een beeldschoon prozadebuut

Marigold en Rose is het beeldschone prozadebuut van de Amerikaanse dichteres Louise Glück, die in 2020 de Nobelprijs voor Literatuur ontving. Het is een prachtig, nostalgisch, maar ook vervreemdend verhaal in subtiele perspectiefwisselingen over en vanuit de babytweeling Marigold en Rose.

‘Marigold was bezig met het schrijven van een boek. Dat ze niet kon lezen vormde een belemmering. Niettemin nam het boek vorm aan in haar hoofd. De woorden zouden later volgen.’ De suggestie wordt gewekt dat het verhaal dat je leest, dit boek van Marigold is. Je leest namelijk steeds de gedachten van de tweeling en een reflectie daarop. Het perspectief is heel bijzonder. Het is immers onmogelijk om de gedachten van een babytweeling te kennen. Het is zelfs de vraag of je je als volwassene je gedachten kunt herinneren van toen je baby was. Toch is het verhaal absoluut geloofwaardig en dat komt doordat de betekenis ervan niet aan de oppervlakte ligt. Het is alsof je in een onderbewustzijn leest, waarin je zonder problemen van Rose naar Marigold kunt overstappen en ook sprongen in de tijd kunt maken.

Rose is een sociale baby, die steeds om de aandacht van de omgeving vraagt. Ze is de oudste van de twee, standvastig en mooi om te zien. Marigold is de stille denker, die wat meer tijd nodig heeft voor alles en zich meer op de achtergrond begeeft:

Rose was overblijvend. Dat betekende dat ze er altijd was, op haar vaste plek, en alleen maar verder groeide. Marigold daarentegen was een eenjarige. Jij zaait jezelf uit, zei Moeder. Dat leek haar iets om vrolijk van te worden. Maar Marigold vond het niet vrolijk. Ten eerste betekende het dat ze geen huis had, van het ene op het andere jaar nooit wist waar ze zou zijn, misschien wel in een heel andere tuin, waar Moeder en Vader er niet waren om haar te dragen als ze moe was. Jij bent een veelheid; dat zei Moeder ook. Dat betekende dat je, ook al kon je één Rose in je tuin hebben (wat een schitterende roos, zouden de mensen zeggen), nooit maar één Marigold kon hebben. Ik snap maar niet, dacht Marigold, waarom ze me dit hebben aangedaan.

Als je bedenkt dat een roos inderdaad een vaste plant is en een goudsbloem of afrikaantje een die zich uitzaait, dan besef je hoe mooi dit verhaal van twee persoonlijkheden in elkaar zit. Het zijn luchtige metaforen die niet alleen een diep inzicht geven in hoe de twee van elkaar verschillen en samen toch één zijn, maar ook in hoe de relatie tussen twee zussen en hun ouders zich kan ontwikkelen.

Het verhaal omhelst het veilige, besloten leven van de tweeling met Vader en Moeder, alsof het zich op een eilandje in het universum bevindt. Toch worden er al lijntjes gelegd naar later, alsof het inderdaad een kiemend zaadje betreft. Hoe vervreemdend het ook is om vanuit een babytweeling te lezen, je voelt in alles dat het klopt, op een dieper niveau.

Op het moment dat Oma naar de hemel gaat, komt er een barst in de veiligheid. De troostende woorden van Moeder spreken elkaar tegen en de tweeling begint te vermoeden dat het niet lang zal duren voor het gedaan is met het idyllische leven dat de tweeling leidt. Naast deze ernst bevat het verhaal ook veel humoristische elementen, zoals op de dag dat de tweeling ‘één’ wordt. Marigold blijft daar maar over nadenken: ze waren als tweeling toch al één? Er volgt een hele bespiegeling over hoe je één kunt worden.

De vertaling volgt in vorm en inhoud nauwgezet de Amerikaanse versie, maar blijft toch wat achter bij de oorspronkelijke versie. De Amerikaanse hardcover is net iets mooier vormgegeven en gedrukt. Ook loopt de vertaling af en toe spaak. Eigenlijk gebeurt dat al meteen in de naamgeving van Rose en Marigold, waarvoor de vertaalster in een vertalersnoot een verantwoording geeft. Deze namen zijn in het Amerikaans heel vertrouwd en bevatten tegelijkertijd de eigenschap van vaste bloem en eenjarige. De Nederlandse vertaling zou Roos en Afrikaantje zijn. Dat is geen optie. Vandaar haar keuze voor de oorspronkelijke namen, die in het Nederlands dan toch weer wat minder vertrouwd zijn.

Al met al is Marigold en Rose, misschien in de oorspronkelijke versie iets meer dan in de vertaling, een zuivere schat voor in de boekenkast. Over Glücks poëzie zei de jury van de Nobelprijs dat zij het persoonlijke universeel weet te maken. Dat is precies wat ook op dit prachtige verhaal van toepassing is: het bijzondere verhaal van Marigold en Rose is een ontroerend verhaal over onze babytijd waarin de kiem ligt van onze ontwikkeling.

Dietske Geerlings

Louise Glück – Marigold en Rose. Arbeiderspers, Amsterdam. 64 blz. € 17,99.