Was hier maar daar

‘Ieder verhaal begint ergens’. Krekel van Annet Schaap is al begonnen voordat het begint. Als meisje van een jaar of twaalf laat Eliza de namen van haar vijf broers op haar bovenbeen tatoeëren. Het is goed dat het pijn doet. Want mensen hoeven alleen dát op hun huid wat ze missen. Wie kwijt is. Wat zeer doet. Maar ze heeft nog een broer, eentje die er wél is. Krekel. Samen gaan ze op zoek.

In het sprookjesachtige universum dat we al kennen van Lampje gaat Krekel verder. Allerminst een vervolg, eerder een uitbreiding. Zowel Lampje als Krekel zijn losjes gebaseerd op de verhalen van Hans Christian Andersen. Waar Lampje overeenkomsten had met De kleine zeemeermin, neigt Krekel naar De wilde zwanen. Maar dan, uiteraard, op geheel eigen wijze. Een ontroerend en fantasierijk verhaal, over missen, moed, volharding en opoffering. Maar bovenal, vol verlangen.

Eliza wordt geteisterd door stemmen in haar hoofd, het zijn de stemmen van haar vijf grote broers: James, Joshua, Elliot, Oliver en Billy. Ze sporen haar aan, jutten haar op en laten haar dingen doen die ze zelf niet snel zou doen. ‘Het is wel stelen, hè? Durf je dat?’ Ze moet slim, flink en moedig zijn van ze. ‘Ga breien, zeurzusje.’ Ze voeden haar verlangen naar hoe het was en geven haar hoop, waardoor ze zich vastberaden in het diepe stort.

Haar schuchtere, stotterende broertje Krekel maakt zich het liefst zo klein mogelijk. Behalve zijn zus heeft niemand oog voor hem. Sterker nog, de meeste mensen doen alsof hij niet bestaat. Hij verlangt naar een thuis waar hij gezien wordt, ondanks al zijn tekortkomingen. Hij kan bijna zonder alles, maar niet zonder zijn zus. Hij verbijt zijn tranen en slaat zijn vleugel uit, het avontuur in.

Enkele vertrouwde personages uit Lampje komen voorbij: de mysterieuze tuinman Nick, meneer en mevrouw Rozenhout van het kruidenwinkeltje en de strenge, dramatische juffrouw Amalia. De personages worden verder uitgediept, krijgen meer kleur.

Zo leert de lezer een onzekere kant van juffrouw Amalia kennen: altijd op zoek naar bevestiging van de ander. Met name de stem van Jezus, die aan zijn kruis op de muur in haar kamer hangt, is bepalend voor haar doen en laten, ze klampt zich eraan vast. Gaandeweg laat ze haar (of Zijn?) conservatieve ideeën over hoe het hoort en hoe dingen moeten, een klein beetje los en vindt ze haar eigen stem. ‘”Ik ben sprakeloos”, zegt Jezus. “Ik weet niet waar ik moet beginnen.”‘ Een voorzichtige stap naar een nieuwe, ferme houding, met ruimte voor eigen keuzes en verlangens.

Verlangen, in al zijn vormen, vormt de gemene deler van het boek. Schipper Berg weet de bijbehorende onrust mooi te vangen:

‘Ik ben liever daar dan hier. Want wat is nou hier? Hier is maar lastig, plakkerig. Dan zit er weer zand in je broek. Dan is er dorst, dan weer honger, of geen geld, of jeuk of wat anders. En daar niet. Lijkt het dan. Daar is nog mooi en schoon. Daar ken nog alles…’
‘Maar als het zo fijn is daar, waarom blijft u daar dan eigenlijk niet?’
‘Dat snapt een kind toch, dame. Zodra je daar bent, wordt daar hier. En hier wordt weer daar.’

Naast het omschrijven van een onverzadigbaar verlangen geeft Krekel woorden aan rouw en verlies, zonder dat het te zwaar wordt. ‘Eliza wachtte een tijd tot het verdriet het huis wat uit gelopen was, tot haar vader weer eens meedeed met een spelletje, haar een zoen gaf of zijn zoons een beetje stompte. Weer eens lachte.’

Met treffende beeldspraak weet Schaap het verdriet te omschrijven om je als lezer de pijn van het gemis te laten voelen. Toch blijft de toon luchtig en volgt meteen daarna een moedige poging om de veertjes omhoog te houden.

Waarom komt mama niet? Ze dacht het heel even, maar liet de gedachte meteen weer los. Die viel op de grond als een knikker en rolde gauw weg in een hoekje. Niet verder denken. Slapen.

Krekel heeft precies de juiste dosering magie, verdriet en tegenslagen, afgewisseld met scherpe humor, heldhaftigheid en bonkige scheldwoorden.

Na het veelvuldig geprezen schrijfdebuut Lampje waren de verwachtingen voor de tweede roman van Annet Schaap hooggespannen. Ons geduld wordt gelukkig rijkelijk beloond, want Krekel overtreft alle verwachtingen. Overdonderend en ontroerend. Een juweel van een boek.

Sjoukje Werkman

Annet Schaap – Krekel. Querido, Amsterdam, 410 blz, € 19,99.