De mens en de mythe

‘Als je dan werkelijk zo benieuwd bent, dan wil je natuurlijk in de eerste plaats weten waar ik geboren ben, wat ik zo al in mijn jeugd uitgespookt heb, waar mijn ouders vandaan kwamen en wat ze uitvoerden voor ze met mij opgescheept werden, en ga zo maar door; maar om je de waarheid te zeggen voel ik daar niets voor,’ zo luidt de eerste zin uit een van de beroemdste romans uit de twintigste eeuw, The Catcher in the Rye (1951) van J.D. Salinger (1919-2010), overigens geciteerd uit de nogal gedateerde vertaling uit 1958 onder de titel Puber. Als eerste zinnen van romans een voorspellende waarde hebben, dan deze wel, en dan ook met name voor de wereld buiten het boek: sinds 1965 wilde Salinger zijn privéleven koste wat kost voor zichzelf houden. Hij stopte daarom met publiceren en hield alle interesse voor zijn persoonlijke leven af, desnoods met rechtszaken als gevolg; zijn laatste interview was in 1980. Zoals die dingen gaan, werd de publieke interesse alleen maar aangewakkerd en de mythe rond zijn persoon groeide uit tot, ja, mythische proporties.

Salinger (1)Salinger moet zich al vroeg bewust zijn geweest van de perverterende uitwerking van het grote publiek op een kunstenaar. Zo bezoekt de hoofdpersoon van The Catcher in the Rye, Holden Caulfield, een New Yorkse nachtclub genaamd Ernie, waar een gelijknamige pianist zit te spelen. Over de toehoorders merkt Caulfield op: ‘Ze werden gewoon dol. Precies dezelfde idioten, die in de bioscoop zitten te gieren om moppen die helemaal niet lollig zijn. Ik zweer, als ik pianist of acteur was en al die sufferds gingen voor me op hun kop staan, dan zou ik zelfmoord plegen. Ik zou niet eens willen dat ze voor me klapten. De mensen klappen altijd voor verkeerde dingen. Als ik pianist was, ging ik op de plee zitten spelen, g’domme.’ En iets verderop: ‘Die [mensen die alleen maar kunnen klappen] bederven iedere artist [sic], als ze de kans krijgen.’ Kortom, het is een kunstenaar toegestaan om te verdwijnen en het werk in het middelpunt van de belangstelling te laten staan.

Het is nu een paar jaar geleden dat Salinger overleed en daardoor kon recentelijk Three Early Stories verschijnen, maar denk ook aan een boek als Salinger (2013), waarvan nu een vertaling is uitgebracht bij De Arbeiderspers. Het gaat om een Amerikaans documentaireboek over zijn leven waardoor, zoals Tzum-redactrice Marleen Nagtegaal al eerder schreef, Salinger zal hebben gezucht in zijn graf. Dus niet doorvertellen…

Liefhebbers van het oeuvre van J.D. Salinger, dat wordt uitgegeven door De Bezige Bij, kunnen zich door het geneus van Shields en Salerno wel stiekem verheugen dat het vermoedelijk nog maar één jaar wachten is op een door de auteur geautoriseerd nieuw werk – naar verluidt zullen er tot 2020 maar liefst vijf boeken verschijnen. Maar nogmaals, wij weten van niets en laten ons gewoon verrassen.

Johannes van der Sluis

David Shields & Shane Salerno – Salinger. vertaald door Gies Aalberts, Ed van Eeden, Edwin Krijgsman en Erik de Vries, De Arbeiderspers, Amsterdam, 768 blz., € 39,95.