Intrigerende roman over tijd en koffie

In een souterrain in een smal steegje in Tokio bevindt zich een klein koffietentje dat Funiculì Funiculà heet. Het zit al langer dan een eeuw op die plek en is nogal bekend om de bijzonder goede koffie die er met veel zorg gebrouwen wordt. En om de drie klokken die geen van drieën de juiste tijd aangeven. Maar het is nog bekender vanwege een heel vreemde urban legend. Het gerucht gaat namelijk dat je vanuit dat onooglijk kleine café terug kunt keren naar het verleden. Toen dat verhaal een paar jaar geleden bekend werd, liep het vanzelfsprekend storm. Maar zodra de tijdreislustige bezoeker de regels vernam – regels die het personeel van Funiculì Funiculà zelf alvast presenteert als ‘vervelend, ontzettend vervelend’ – nam de animo om af te reizen naar enig moment in het verleden, verbijsterend snel af. En nu is het weer gewoon een rustig klein koffiezaakje in een smalle steeg in Tokio.

Maar ondanks de getaande belangstelling kan er nog steeds in de tijd gereisd worden. Maar ja, die vermaledijde regels hè. Zo kun je in het verleden geen mensen ontmoeten die nog nooit in dit cafeetje geweest zijn. Ook kun je in het verleden niets aan het heden veranderen. En je kunt alleen maar weg vanaf één bepaalde stoel en daar zit vrij continu een vrouw met een witte jurk op. Je zult dus moeten wachten tot ze toevallig een keer opstaat, iets wat ze op zeer onregelmatige tijden één keer per dag doet. Eenmaal in het verleden kun je je plek niet verlaten. En, niet geheel onbelangrijk, je verblijf in het verleden is maar van korte duur. Bij je vertrek krijg je een vers kopje koffie ingeschonken en je moet terug zijn voordat de koffie koud wordt.

Met dit als uitgangspunt vertelt Before the coffee gets cold vier verhalen over stamgasten die om hen moverende redenen terug willen naar het verleden. Eén vrouw wil weten waarom de relatie met haar geliefde nooit echt iets geworden is en een tweede wil haar onverwacht overleden zusje nog vlug even vóór haar dood spreken. En ook de eigenares Kei, die samen met haar man Nagare en serveerster Kazu de zaak runt, komt aan de buurt als er op zeker moment een onbekende jonge vrouw op de stoel blijkt te zitten, die naar Kei vraagt. Want o ja, er kan natuurlijk ook af en toe iemand vanuit de toekomst binnen komen vallen, want de magie van het café houdt niet op bij het heden.

Before the coffee gets cold is een bewerking uit 2015 van het gelijknamige toneelstuk – Toshikazu Kawaguchi is van oorsprong een in Japan succesvol toneelschrijver en -regisseur. De eenheid van plaats in de roman vindt zijn oorsprong in de oudere toneelversie en ook de teksten en bewegingen van de personages doen sterk aan het theater denken. Toch is de roman, ondanks (of misschien wel dankzij) die eenvoud én de onwaarschijnlijke plot een boek dat je niet makkelijk weg legt. De intrigerende afstandelijkheid tussen de personages, compleet met beleefde buiginkjes en voorkómende beleefdheid dragen bij tot een betovering die de lezer vasthoudt.

Na een tijdje verschijnt Kazu in haar gebruikelijke serveerstersoutfit.
Het is nog maar begin zomer, maar buiten heerst een hittegolf met temperaturen van boven de dertig graden. Hoewel ze alleen maar het stukje vanaf de parkeerplaats enkele tientallen meters verderop heeft gelopen, gutst het zweet nog steeds van haar voorhoofd. Ze komt hijgend op adem terwijl ze het zweet met een zakdoek van haar voorhoofd veegt.
Fusagi, die een tijdschrift voor zich open heeft liggen, kijkt plots op en roept: ‘Pardon!’
‘Ja?’
Kazu kijkt geschrokken want ze antwoordt met een wat hoge stem.
‘Zou u me nog een kopje koffie kunnen inschenken?’
‘O, ja, komt eraan!’
Ze heeft niet haar gebruikelijke beheerste houding. In haar antwoord hangt ergens nog de nonchalante sfeer van toen ze een T-shirt droeg.
‘…’
Fusagi volgt Kazu met zijn ogen totdat ze in de keuken verdwenen is.

Het boek is vanaf 2015 niet minder dan een hype geworden, zowel in Japan als in de rest van de wereld, met vele vertalingen en een verfilming tot gevolg. De eerste druk verscheen in Nederland in 2020 en dit jaar was het boek al aan zijn vijftiende druk toe. (En toch is, tot het toeval een paar weken geleden toesloeg, die hele hype destijds aan mij voorbijgegaan. Niemand is volmaakt.)

De film heeft als titel Funiculì Funiculà en is in het Japans met Engelse ondertiteling te vinden op YouTube.

Jan de Jong

Toshikazu Kawaguchi – Before the coffee gets cold. Vertaling Maarten Liebregts. Meulenhoff, Amsterdam. 256 blz. € 21,99.